ص: 2

ص: 3

ص: 4

ص: 5

ص: 6

ص: 7

ص: 8

ص: 9

ص: 10

در حديثى، امام محمد باقر عليه السلام به جابر مى فرمايند:

«اى جابر! محبّت ما اهل بيت به تنهايى كافى نيست؛ به خدا قسم شيعه ما كسى است كه تقوى و اطاعت داشته باشد». تا آنجا كه مى فرمايند: «به خدا قسم تنها با عمل و پرهيزكارى است كه مى توان به ولايت ما رسيد».(1) آيا مى شود بدون اطلاع و عمل به احكام شرعى، پيرو واقعى آن بزرگواران بود؟! لذا بر آن شديم تا با جمع آورى احكام مربوط به عزادارى، كه مطابق با فتاواى مرجع عاليقدر حضرت آيت اللَّه العظمى مكارم شيرازى (مدّظلّه العالى) است، عزاداران عزيز و ارادتمندان آن بزرگواران را در پيروى هر چه بيشتر از ايشان يارى رسانيم.

در اينجا شايسته است از زحمات جناب حجت الاسلام والمسلمين آقاى حاج ابوالقاسم عليان نژادى، كه از ابتدا تا انتهاى كتاب را با دقّت مطالعه نموده اند، و ديگر عزيزانى كه در به ثمر رسيدن اين اثر تلاش كرده اند تشكّر كنم، و مشتاقانه در انتظار پيشنهادهاى شما خوانندگان محترم هستم.

هفتم ذيحجه 1430 ه. ق

مصادف با شهادت امام محمّد باقر عليه السلام

مهدى دربانى

ص: 11

ص: 12

ص: 13

ص: 14

چرا اين قدر به اين حادثه تاريخى كه از نظر «كمّيّت و كيفيّت» مشابه فراوان دارد، اهمّيّت داده مى شود؟ چرا مراسم بزرگداشت اين خاطره هر سال پرشكوه تر و پرهيجان تر از سال پيش، برگزار مى گردد؟

چرا امروز كه از «حزب اموى» و دارودسته آنها اثرى نيست و قهرمانان اين حادثه مى بايست فراموش شده باشند، حادثه كربلا رنگ ابديّت به خود گرفته است؟!

پاسخ اين سؤال را بايد در لابه لاى انگيزه هاى اصلى اين انقلاب جستجو كرد، ما تصوّر مى كنيم تجزيه و تحليل اين مسأله براى كسانى كه از تاريخ اسلام آگاهى دارند چندان پيچيده و مشكل نيست.

به عبارت روشن تر حادثه خونين كربلا نمودارى از جنگ دو رقيب سياسى بر سر بدست آوردن كرسى زمامدارى يا املاك و سرزمين ها صورت نگرفته.

همچنين اين حادثه از انفجار كينه هاى دو طايفه متخاصم كه بر سر امتيازات قبيله اى در مى گيرد، سرچشمه نگرفته است.

اين حادثه در واقع صحنه روشنى از مبارزه دو مكتب فردى و عقيده اى است كه آتش فروزان آن، در طول تاريخ پر ماجراى بشريّت، از دورترين زمان ها تا امروز، هرگز خاموش نشده است، اين مبارزه ادامه مبارزه تمام پيامبران و مردان اصلاح طلب

ص: 15

جهان، و به تعبير ديگر ادامه جنگ هاى «بدر و احزاب» بود.

همه مى دانيم هنگامى كه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله به عنوان رهبر يك انقلاب فكرى و اجتماعى، براى نجات بشريّت از انواع بت پرستى و خرافات، و آزادى انسان ها از چنگال جهل و بيدادگرى قيام كرد و قشرهاى ستمديده و حق طلبى را كه مهمترين عناصر تحوّل بودند، به گرد خود جمع نمود، در اين موقع مخالفان اين نهضت اصلاحى كه در رأس آنها ثروتمندان بت پرست و رباخوار مكّه بودند، صفوف خود را فشرده ساخته، براى خاموش كردن اين ندا، تمام نيروهاى خود را به كار گرفتند، و ابتكار اين تلاش هاى ضدّ اسلامى در دست «حزب اموى» و سرپرست آنها ابوسفيان بود.

ولى در پايان كار، در برابر عظمت و نفوذ خيره كننده اسلام به زانو درآمده، سازمانشان به كلّى از هم پاشيد.

بديهى است اين از هم پاشيدن به معناى ريشه كن شدن و نابودى آنها نبود، بلكه نقطه عطفى در زندگى آنها محسوب مى شد، يعنى فعّاليّت هاى ضدّ اسلامى صريح و آشكار خود را به فعّاليّت هاى پشت پرده و تدريجى كه برنامه هر دشمن لجوج، ضعيف و شكست خورده اى است تبديل نموده و در انتظار فرصت بودند.

بنى اميّه پس از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله براى ايجاد يك جنبش

ص: 16

ارتجاعى و سوق دادن مردم به دوران قبل از اسلام، كوشيدند كه در دستگاه رهبرى اسلامى نفوذ پيدا كنند، و هر قدر مسلمانان از زمان پيامبر صلى الله عليه و آله دورتر مى افتادند، زمينه را مساعدتر مى ديدند.

به خصوص پاره اى از «سنّت هاى جاهليّت» كه به دست غير بنى اميّه بر اثر علل گوناگونى احيا گرديد، زمينه را براى يك «قيام جاهلى» آماده ساخت.

از جمله اين كه:

1. مسأله نژادپرستى كه اسلام خطّ قرمز روى آن كشيده بود دوباره به دست بعضى از خلفا زنده شد و نژاد «عرب» برترى خاصّى بر «موالى» (غير عرب) يافتند.

2. تبعيض هاى گوناگون كه با روح اسلام به هيچ وجه سازگار نبود، آشكار گشت و «بيت المال» كه در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله به طور مساوى در ميان مسلمانان تقسيم مى شد، به صورت ديگرى درآمد و امتيازات بى موردى به عدّه اى داده شد و امتيازات طبقاتى بار ديگر احيا گرديد.

3. پست ها و مقام ها كه در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله بر اساس لياقت و ارزش علمى، اخلاقى و معنوى به افراد داده مى شد، به صورت قوم و خويش بازى درآمد، و در ميان اقوام و بستگان بعضى از خلفا تقسيم شد.

مقارن همين اوضاع و احوال، فرزند ابوسفيان، «معاويه» به

ص: 17

دستگاه حكومت اسلامى راه يافت و به زمامدارى يكى از حسّاس ترين مناطق اسلام (شام) رسيد و از اين جا با دستيارى باقيمانده احزاب جاهليّت، زمينه را براى قبضه كردن حكومت اسلام و احياى همه سنّت هاى جاهليّت هموار ساخت.

اين موج به قدرى شديد بود كه پاك مردى مانند على عليه السلام را در تمام دوران خلافت نيز به خود مشغول ساخت.

*** قيافه اين جنبش ضدّ اسلامى به قدرى آشكار بود كه رهبرى كنندگان آن نيز نمى توانستند آن را مكتوم دارند.

اگر ابوسفيان در آن جمله عجيب تاريخى خود هنگام انتقال خلافت به بنى اميّه و بنى مروان با وقاحت تمام مى گويد:

«هان اى بنى اميّه! بكوشيد و گوى زمامدارى را از ميدان برباييد (و به يكديگر پاس دهيد)؛ سوگند به آنچه من به آن سوگند ياد مى كنم بهشت و دوزخى در كار نيست! (و قيام محمّد يك جنبش سياسى بوده است)».(1) و يا اگر «معاويه» هنگام تسلّط بر عراق در خطبه خود در كوفه مى گويد:

«من براى اين نيامده ام كه شما نماز بخوانيد و روزه بگيريد، من آمده ام بر شما حكومت كنم؛ هر كس با من مخالفت ورزد او

ص: 18

را نابود خواهم كرد!».(1) و اگر يزيد هنگام مشاهده سرهاى آزاد مردانى كه در كربلا شربت شهادت نوشيدند، مى گويد:

«اى كاش نياكان من كه در ميدان بدر كشته شدند، در اين جا بودند و منظره انتقام گرفتن مرا از بنى هاشم مشاهده مى كردند ...!».(2) همه اينها شواهد گويايى بر ماهيّت اين جنبش «ارتجاعى و ضدّ اسلامى» بود و هرقدر پيش تر مى رفت، بى پرده تر و حادتر مى شد.

*** آيا امام حسين عليه السلام در برابر اين خطر بزرگ كه اسلام عزيز را تهديد مى كرد و در زمان «يزيد» به اوج خود رسيده بود، مى توانست سكوت كند و خاموش بنشيند؟ آيا خدا و پيامبر و دامن هاى پاكى كه او را پرورش داده بودند، مى پسنديدند؟

آيا او نبايد با يك فداكارى فوق العاده و از خودگذشتگى مطلق، سكوت مرگبارى را كه بر جامعه اسلامى سايه افكنده بود، درهم شكسته و قيافه شوم اين نهضت جاهلى را از پشت پرده هاى تبليغاتى «بنى اميّه» آشكار ساخته و با خون پاك خود،

ص: 19

سطور درخشانى بر پيشانى تاريخ اسلام بنويسد كه براى آينده، حماسه اى جاويد و پرشور باشد؟

آرى حسين عليه السلام اين كار را كرد و رسالت بزرگ و تاريخى خود را در برابر اسلام انجام داد، و مسير تاريخ اسلام را عوض نمود. او توطئه هاى ضدّ اسلامى حزب اموى را در هم كوبيد و آخرين تلاش هاى ظالمانه آنها را خنثى كرد.

اين است چهره حقيقى قيام حسين عليه السلام و از اين جا روشن مى شود كه چرا نام و تاريخ امام حسين عليه السلام هرگز فراموش نمى شود. او متعلّق به يك عصر و يك قرن و يك زمان نبوده، بلكه او و هدفش جاودانى است.

او در راه حقّ و عدالت و آزادگى، در راه خدا و اسلام، در راه نجات انسان ها و احياى ارزش هاى مردمى، شربت شهادت نوشيد؛ آيا اين مفاهيم هيچ گاه كهنه و فراموش مى گردد؟ نه ...

هرگز ...!

ص: 20

توجّه به مفهوم واقعى «پيروزى» و «شكست» به اين سؤال پاسخ مى گويد: پيروزى آن نيست كه انسان، از ميدان نبرد سالم به در آيد، يا دشمن خود را به خاك هلاكت افكند، بلكه پيروزى آن است كه انسان «هدف» خود را پيش ببرد، و دشمن را از رسيدن به مقصود خود باز دارد.

با توجّه به اين معنا، نتيجه نهايى اين نبرد خونين به طور كامل روشن مى شود. درست است كه حسين عليه السلام و ياران وفادارش پس از يك نبرد قهرمانانه، شربت شهادت نوشيدند، امّا آنها هدف مقدّس خود را، به تمام معنا، از آن شهادت افتخارآميز گرفتند.

هدف اين بود كه ماهيّت نهضت ارتجاعى و ضدّ اسلامى «اموى» آشكار گرديده و افكار عمومى مسلمانان بيدار شود تا از توطئه هاى اين بازماندگان دوران جاهليّت و رسوبات دوران كفر و بت پرستى آگاه گردند كه اين هدف به خوبى انجام شد.

آنها سرانجام ريشه هاى درخت ظلم و بيدادگرى «بنى اميّه» را قطع كردند و با فراهم ساختن مقدّمات انقراض آن حكومت غاصب كه افتخارش زنده كردن رسوم جاهلى و فساد و تبعيض و ستمگرى بود، سايه شوم و ننگين آن را از سر مسلمانان كوتاه ساختند.

حكومت «يزيد» با كشتن مردان با فضيلت خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله به خصوص امام حسين عليه السلام پيشواى بزرگ اسلام و جگرگوشه

ص: 21

پيامبر صلى الله عليه و آله، قيافه واقعى خود را به همه نشان داد، و كوس رسوايى اين مدّعيان جانشينى پيامبر صلى الله عليه و آله را در همه جا زدند.

و عجيب نيست كه در تمام انقلاب ها و تحوّل هايى كه بعد از حادثه كربلا روى داد، شعار «خونخواهى اين شهيدان» و يا «الرضا لآل محمّد»(1) را مى بينيم كه تا زمان بنى عبّاس كه خود با بهره بردارى از اين مسأله به حكومت رسيدند و سپس راه ستمگرى را پيش گرفتند، ادامه يافت.

چه پيروزى از اين بالاتر كه آنها نه فقط به هدف مقدّس خود نائل گشتند، بلكه سرمشقى براى همه مردم آزاده جهان گرديدند.

ص: 22

1. گريه هاى شوق

گريه مادرى كه از ديدن فرزند دلبند گمشده خويش، پس از چندين سال، سر داده مى شود، و يا گريه شادى آفرين و رضايت بار عاشق پاكبازى كه پس از يك عمر محروميّت، معشوق خود را مى يابد گريه شوق است.

قسمت زيادى از حماسه هاى كربلا شوق آفرين و شورانگيز است و به دنبال آن سيلاب اشك شوق به خاطر آن همه رشادت ها، فداكارى ها، شجاعت ها، آزادمردى ها، و سخنرانى هاى آتشين مردان و زنان به ظاهر اسير، از ديدگان شنونده سرازير مى گردد؛ آيا اين گريه دليل بر شكست است؟

2. گريه هاى عاطفى

آنچه در درون سينه انسان جاى دارد «قلب» است نه «سنگ»! و اين قلب كه ترسيم كننده امواج عواطف انسانى است، به هنگام مشاهده منظره كودك يتيمى كه در آغوش مادر در يك شب سرد زمستانى، از فراق پدر، جان مى دهد به لرزه در مى آيد و با سرازير كردن سيلاب اشك، خطوط اين امواج را در صفحه صورت ترسيم كرده و نشان مى دهد كه قلبى زنده و سرشار از عواطف مردمى است.

آيا اگر با شنيدن حادثه جان سپردن يك طفل شيرخوار در

ص: 23

آغوش پدر، و دست و پا زدن در ميان سيلاب خون، در حادثه كربلا، قلبى بتپد، و شراره هاى آتشين خود را به صورت قطره هاى اشك به خارج پرتاب كند، نشانه ضعف و ناتوانى است، يا دليل بر بيدارى آن قلب پر احساس؟!

3. گريه پيوند هدف

گاهى قطره هاى اشك پيام آور هدفهاست؛ آنها كه مى خواهند بگويند با مرام امام حسين عليه السلام همراه و با هدف او هماهنگ و پيرو مكتب او هستند؛ ممكن است اين كار را با دادن شعارهاى آتشين و يا با سرودن اشعار و حماسه ها ابراز دارند؛ امّا گاهى ممكن است آنها ساختگى باشد؛ ولى كسى كه با شنيدن اين حادثه جانسوز قطره اشكى از درون دل، بيرون مى فرستد، صادقانه تر اين حقيقت را بيان مى كند. اين قطره اشك، اعلان وفادارى به اهداف مقدّس ياران امام حسين عليه السلام و پيوند دل و جان با آنها و اعلان جنگ با بت پرستى، ظلم و ستم و اعلان بيزارى از آلودگيهاست. آيا اين نوع گريه بدون آشنايى به اهداف پاك او ممكن است؟

4. گريه ذلّت و شكست

اين نوع گريه، گريه افراد ضعيف و ناتوانى است كه از رسيدن

ص: 24

به اهداف خود وامانده اند و روح و شهامتى براى پيشرفت در خود نمى بينند؛ مى نشينند و عاجزانه گريه سر مى دهند.

هرگز براى امام حسين عليه السلام چنين گريه اى مكن كه او از اين گريه بيزار و متنفّر است؛ اگر گريه مى كنى، گريه شوق، عاطفه، و پيوند هدف باشد.

ولى مهم تر از سوگوارى، آشنايى با مكتب امام حسين عليه السلام و ياران او، و پيوستگى عملى با اهداف آن بزرگوار و پاك بودن و پاك زيستن و درست انديشيدن و عمل كردن است.

ص: 25

ص: 26

ص: 27

ص: 28

ص: 29

سؤال 1. فلسفه عزادارى چيست؟ چرا شيعيان، ماه محرّم را به اين روش برگزار مى كنند؟ آيا هيچ سنّتى از زندگى پيامبر صلى الله عليه و آله وجود دارد كه بر اساس آن اين مراسم برگزار شود؟

جواب: هدف عزادارى، زنده نگه داشتن تاريخ امام حسين عليه السلام و هدف او، يعنى مبارزه با ظلم و ذلت است و بايد عزادارى طورى باشد كه همگان را به اهداف آن پيشواى بزرگ آشنا سازد، بدون شك عزادارى براى شهدا در زمان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وجود داشته است. از جمله براى شهادت مظلومانه حضرت حمزه عموى شجاع و بزرگوار پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله رسول خدا دستور عزادارى بر او داد و روش عزادارى بايد مطابق سنّت آن حضرت و امامان معصوم عليهم السلام و عرف عقلا باشد.

سؤال 2. مى خواستم راجع به عزادارى امام حسين عليه السلام برايم بگوييد كه: آيا حديث معتبرى از رسول خدا صلى الله عليه و آله در مورد عزادارى آن حضرت موجود است كه برادران سنّى هم قبول

ص: 30

داشته باشند؟

جواب: همان گونه كه در بالا اشاره شد پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مراسم عزادارى را براى عمويش حضرت حمزه برگزار نمود و حتى زنان انصار را دعوت كرد كه به خانه حضرت حمزه بروند و براى او سوگوارى كنند.

سؤال 3. معنى عزادارى طولانى مدت براى امام حسين عليه السلام و گريه و زارى چيست؟ (فلسفه آن را توضيح دهيد) آيا افراطگرى بعضى از مدّاحان در مقام امامت و برابرى آن با مقام خداوند، مورد تاييد جناب عالى هست؟ آيا خداوند نمى فرماييد هر چه مى خواهيد بى واسطه از من بخواهيد؟

جواب: فلسفه عزادارى به طور مبسوط در آغاز اين كتاب آمده، ولى شك نيست بعضى از مدّاحان و افراد ناآگاه (البته حساب اكثريت آگاه مداحان از آنها جدا است) سخنان نادرستى درباره عزاى امام حسين عليه السلام و يا ساير امامان عليهم السلام يا غلوّ در حق آنان دارند؛ ولى اين مسئله ارتباطى به اصل عزادارى كه باعث بيدارى و آگاهى امّت اسلامى و داراى جنبه ظلم ستيزى است و در واقع مكتبى است براى پرورش صفات برجسته انسانى، ندارد و درباره مطالب ديگرى كه نوشته ايد به كتاب ما «شيعه پاسخ مى گويد» مراجعه كنيد كه مفهوم توسل به روشنى و با مدارك معتبر در آنجا آمده است.

ص: 31

سؤال 4. چرا بايد در مراسم عزادارى اهل بيت عليهم السلام گريه كنيم؟

جواب: پاسخ آن روشن است! گريه بيانگر عواطف و عشق به بنيان گذار اين مكتب است كه درس شجاعت و ايمان و ظلم ستيزى به ما آموخت. مگر مى شود رابطه عميقِ عاطفى باشد، و قطره هاى اشك در مصائب آنها جارى نشود. شرح بيشتر در اين زمينه را در بحث گذشته پيرامون فلسفه شهادت مطالعه فرماييد.

سؤال 5. ما شيعيان براى چه براى امام حسين عليه السلام و اصحابش با وجود اينكه آنها در بهشت و راحتى هستند، گريه مى كنيم؟

فلسفه اين گريه ها چيست؟

جواب: اين گريه ها به خاطر ظلم هايى است كه دشمنان بر آنها روا داشتند و در واقع اعلان جنگ با دشمنان ايشان، و به تعبير ديگر با ظالمان و ستمگران دنياست. علاوه بر اين، صحنه هاى كربلا چنان بوده است كه هر كس كمترين عاطفه اى داشته باشد، با شنيدن آن متأثر مى شود اين همان رابطه و پيوند عاطفى است.

سؤال 6. بعضى از شبهه افكنان مى گويند: حادثه كربلا مربوط به بيش از يك هزار و سيصد سال پيش است و امروز هيچ يك از طرفين آن قضيه و نسل هاى آنها وجود ندارند، چرا هر سال ياد آنها را زنده نگه مى داريم؟

جواب: آنهايى كه ايراد مى كنند، توجّه به اين حقيقت ندارند

ص: 32

كه عاشورا يك «حادثه» نبود بلكه يك «جريان تاريخى» بود.

جريان مبارزه حق و باطل، عدالت و ظلم. و اين مبارزه در همه اعصار و قرون ادامه دارد و عاشوراى حسينى درس لازم را براى پيروزى حق بر باطل به طرفداران حق مى دهد و شعار «هيهات منا الذّله» بيانگر اين جهاد پرارزش است و ما از اين درس در طول تاريخ استفاده فراوان برده ايم.

ص: 33

ص: 34

ص: 35

ص: 36

سؤال 10. اگر حضور عدّه اى در هيئت، سبب اخلال در امر تعظيم شعائر اسلامى گشته، و باعث هتك حرمت مجالس ائمّه اطهار عليهم السلام گردد، آيا براى مسئولين هيئت حق بيرون انداختن و يا حق ممانعت از ورود اين افراد محفوظ است؟

جواب: حتّى الامكان نبايد كسى را از هيئت بيرون كرد؛ شايد تحت تاثير واقع شود و هدايت گردد. و در صورت ضرورت بايد با زبان خوب عذرشان را بخواهند.

سؤال 11. وظيفه ما در برابر مراسم عزادارى و عاشوراى حسينى چيست؟

جواب: بدون شك اين مراسم از مهم ترين شعائر اسلامى است كه هر سال بايد با شكوه تر و با عظمت تر از سال گذشته برگزار شود. حتى در بعضى از شرايط براى حفظ آن از شرّ اجانب ممكن است جنبه وجوب كفايى به خود بگيرد و انجام آن رمز بقاى اسلام و مذهب اهل بيت عليهم السلام است.

سؤال 12. آيا حضور كودكان در اين مراسم، كه گاه توأم با بى نظمى است، شايسته است؟

جواب: به يقين بايد كودكان و نوجوانان را از همان سنين پايين به مكتب حسينى عليه السلام آشنا ساخت و درس آزادگى، ايمان و شهامت را از همان اوّل به آنها آموخت، حضور آنها لازم است هر چند گاهى عوارض مختصرى داشته باشد.

ص: 37

سؤال 13. اگر شخصى در آشپزخانه اى كه غذاى عاشورا و تاسوعاى حسينى را آماده مى كند به قصد خدمت به امام حسين عليه السلام بدون هيچ چشم داشتى كار كند و نداند صاحب آشپزخانه براى پخت غذا پول دريافت مى كند يا خير، آيا اين خدمت مورد قبول خدا و امام حسين عليه السلام واقع مى شود؟

حال اگر بداند صاحب آنجا براى پخت غذا پول مى گيرد، ولى باز هم قصد كمك كننده، خدمت است و چشم داشتى نداشته باشد، چه حكمى دارد؟

جواب: خدمت او در جاى خود محفوظ است، و به اجر خود مى رسد.

ص: 38

بايد از سه كار پرهيز كنند: الف) از كلمات غلوآميز كه ائمّه هدى عليهم السلام يا بزرگان شهدا را هم رديف خداوند قرار مى دهد، جداً اجتناب كنند. ب) از اعمالى كه سبب وهن مذهب در نظر دوست و دشمن مى شود، خوددارى نمايند. ج) از رسانيدن آسيب جدّى به بدن اجتناب ورزند.

و سزاوار است مدّاحان عزيز مانند خطباى محترم، دوره آموزشى داشته باشند و از روش هاى سنّتى پيروى كنند.

سؤال 15. نظر مبارك در رابطه با كيفيّت مطلوب نحوه برگزارى عزادارى سالار شهيدان عليه السلام چيست؟

جواب: بهترين شيوه عزادارى، تشكيل مجالس باشكوه و ذكر اهداف مقدّس امام حسين عليه السلام و تاريخچه كربلا و تحليل فرازهاى آن و مراسم سوگوارى، و همچنين تشكيل دسته جات عزادارى باشكوه، توأم با شعارهاى بيدار كننده و سازنده و پخش جزوه ها و پوسترهاى حساب شده و پر محتوا، و استفاده از پلاكاردها يا شعارهاى جالب و جذاب و روشن كننده است.

سؤال 16. يك هيئت مطلوب چه ويژگى هايى بايد داشته باشد؟

جواب: هيئت مذهبى مطلوب بايد استاد روحانى داشته باشد كه اصول و فروع اسلام را تدريجاً براى آنها شرح دهد. مخصوصاً مسائل مورد نياز را بازگو كند و اخلاق اسلامى را به آنها بياموزد.

ص: 39

و قارى و مدّاحى داشته باشد كه با قرائت قرآن و اشعار خوب و مراثى صحيح به آنها كمك نمايد. و اعضاى هيئت براى كمك به نيازمندان در داخل و خارج هيئت، تلاش لازم را بنمايند.

و براى پيشرفت كار هيئت و برطرف ساختن موانع و ايجاد تحوّل بايد جمعى از صاحب فكران هيئت يا مشاورانى از خارج بنشينند و تصميمات لازم را بگيرند و هدفشان در هر حال تكامل ايمان و اخلاق اعضاى هيئت وپيشرفت اسلام ومكتب اهل بيت عليهم السلام باشد.

سؤال 17. آيا تشكيل مجلس فقط به صورت مدّاحى و بدون استفاده از وعظ و ارشاد خطبا جايز است؟

جواب: بايد از اين كار جداً پرهيز كرد كه اهداف مقدّس امام حسين عليه السلام را به خطر مى اندازد. به علاوه مردم، بسيارى از اصول و فروع و تعليمات اسلام و ارزش هاى والاى آن را در اين مجالس از خطبا فرا مى گيرند و گاه در غير اين مجالس براى آنها ممكن نيست.

سؤال 18. سخنرانى روحانى بر فراز منبر بهتر است، يا پشت تريبون؟

جواب: معمولًا استفاده از روشهاى سنّتى در مساجد و حسينيّه ها بهتر است؛ جز در مواردى كه خطيب بايد ايستاده سخن بگويد، مانند نماز جمعه كه در آنجا استفاده از تريبون مانعى ندارد.

ص: 40

سؤال 19. آيا ريا در عزادارى امام حسين عليه السلام جايز است؟

جواب: ريا در هر عبادتى حرام محسوب مى شود؛ ولى تظاهر به عزادارى امام حسين عليه السلام و تعظيم شعائر دين به قصد قربت جايز بلكه مستحب است. مثل اينكه پرداختن صدقه آشكار قربة الى اللَّه براى تشويق ديگران، همان طور كه در قرآن آمده، مستحب است.

سؤال 20. آيا صحيح است كه در يك خيابان در فاصله كمتر از پانصد متر، دو يا سه هيئت فعاليّت كنند؟ آيا اين كار اسراف در مصرف سوخت و انرژى برق نيست؟ آيا بهتر نيست در هر منطقه يك حسينيه عمومى باشد تا در مصرف، صرفه جويى شود؟

جواب: چنانچه بتوانند با هم متّحد شوند، بسيار خوب است.

سؤال 21. نظر حضرت عالى در مورد كيفيّت برپايى مراسم عزادارى اهل بيت عليهم السلام كه گاهى با اعياد باستانى همراه مى شود چيست؟

جواب: در چنين شرايطى بهتر آن است كه آنچه آثار شادى و خوشحالى است اظهار نكنند؛ ولى صله رحم و ديد و بازديد و خانه تكانى و نظافت و مانند آن مانعى ندارد.

ص: 41

مى شود كه نماز صبح به خطر مى افتد. حكم اين گونه مجالس چيست؟

جواب: اين عزيزان بايد برنامه ها را طورى تنظيم كنند كه نماز صبح آنها به خطر نيفتد.

سؤال 23. افرادى هستند كه ادعاى مسلمانى دارند و انفاق و احسان مى كنند و در ايّام محرم، سوگوارى و عزادارى كرده و نذرى مى دهند؛ ولى نماز يوميّه خود را نمى خوانند. آيا اعمال آنها صحيح بوده و مورد قبول حق تعالى قرار مى گيرد؟

جواب: اعمالشان باطل نيست؛ ولى كم ارزش است.

سؤال 24. اگر عزادارى براى امام حسين عليه السلام باعث تضييع حقوق ديگران شود، آيا موجب ضمان خواهد شد؟ به طور كلّى آيا در اين مورد خاص رعايت حقوق ديگران واجب است؟

جواب: عزادارى، يكى از مستحبّات مهم است؛ ولى حفظ حقوق ديگران از واجبات است. بنابراين، بايد طورى عزادارى كرد كه حقوق كسى ضايع نشود.

ص: 42

مقدّس عاشورا بر آن نوشته شده باشد، صورت گيرد. بهتر آن است كه ريش سفيدان در قلب دسته جات باشند و جوانان در جلو و افراد بزرگسال در عقب دسته، و خواهران به دنبال آنها باشند.

سؤال 26. تشكيل دسته جات عزادارى در كشورهاى خارجى چگونه است؟

جواب: كار بسيار خوبى است؛ ولى بايد با نهايت نظم و شكوه و هدف دار باشد، تا پيام عاشوراى حسينى را به همه جا منتقل كند.

سؤال 27. حكم شرعى ورود هيئت هاى عزادارى با كفش به مساجدى كه تماماً صيغه مسجد خوانده شده و نماز اقامه مى شود، چيست؟

جواب: ورود با كفش ها روى فرش ها جايز نيست؛ ولى اگر فرش ها را جمع كنند، ورود با كفش حرام نيست امّا بايد بعداً بشويند و تميز كنند.

سؤال 28. آيا رقابت دسته جات با هم جايز است؟

جواب: مراسم حسينى بايد رمز وحدت، محبّت، دوستى، ايثار و فداركارى باشد و از هر كار كه سبب اختلاف مى شود بايد به شدّت پرهيز شود.

ص: 43

و بستن راه عبور و مرور مردم كار خوبى است؟

جواب: اين، كار بسيار خوبى است و يادآور نماز روز عاشوراى شهيدان كربلا در برابر تيرباران دشمن خصوصاً و اهميّت فوق العاده نماز عموماً مى باشد و اين مقدار سدّ معبر مانعى ندارد.

سؤال 30. در مكان هايى كه اهالى روستا و ديگر افراد مقيم شهرستان هاى اطراف، براى عزادارى و برگزارى مراسم تعزيه خوانى حاضر مى شوند، هنگام اذان بدون اينكه توجّهى به اهميّت نماز اوّل وقت داشته باشند به مراسم ادامه مى دهند. البته در مسجد عدّه كمى نماز جماعت برگزار مى كنند در صورتى كه مى توانند حداقل به احترام اوقات شرعى، مدّتى مراسم را اجرا نكنند و اين در حالى است كه گاهى در حين مراسم به امور اقتصادى و معيشتى مردم كه امرى پسنديده است مى پردازند.

نظر حضرتعالى در اين زمينه چيست؟

جواب: بى شك تعطيل كردن عزادارى هنگام اذان و پرداختن به نماز اوّل وقت بسيار پسنديده است؛ كه در خيلى از جاها شروع شده و إن شاءاللَّه گسترش يابد و فراگير شود.

ص: 44

جواب: استفاده از طبل و سنج كه از آلات لهو نيست و براى نظم بخشيدن به حركت سينه زنان و زنجيرزنان است، مانعى ندارد؛ ولى از نى زدن اجتناب شود و هنگامى كه به مساجد مى رسند همه را خاموش كنند.

سؤال 32. آيا طبل زدن كه از كارهاى لشكر يزيد بوده، و مسلّماً موجبات مزاحمت و تضييع حقوق همسايه ها مى شود مجاز است؟

جواب: طبل زدن اختصاصى به لشكر كفّار نداشته است و استفاده از آن براى تنظيم حركت دسته جات در شارع عام مانعى ندارد.

سؤال 33. وظيفه خطيرى بر عهده شيعيان ابا عبداللَّه عليه السلام و عزادارى براى آن حضرت مى باشد. از قديم هيئت هاى حسينى با زدن طبل در خيابان، در گروه هاى مردمى به عزادارى مى پرداختند. اخيراً سخن هايى رايج شده كه براى افرادى كه در حال استراحت هستند، سر و صدا ايجاد مى شود. آيا بايد حضور مردم را مخفى كرد؟ چنانچه وقت و زمان اين عزادارى ها مناسب باشد زدن طبل چه حكمى دارد؟

جواب: هر گاه در زمان هاى مناسبى طبل بزنند كه مردم معمولًا در خواب نيستند و رعايت اعتدال را نيز بنمايند مانعى ندارد.

ص: 45

ص: 46

ب) عَلَمداران كه گروهى از سادات مى باشند، عَلَم فوق را ارثيه پدرى مى دانند كه نسل به نسل از پدر به پسر منتقل مى گردد و وجوهات نذرى را بين خودشان تقسيم مى كنند. آيا اين كار صحيح است؟ اگر صحيح است، آيا به اولاد دختر هم سهمى مى رسد؟

ج) با توجّه به اينكه جايگاه عَلَم در طول سال در امام زاده مى باشد، آيا چيزى از نذورات، به امام زاده نيز تعلّق مى گيرد؟

جواب الف تا ج) با توجّه به اينكه چنين برنامه اى در روايات معصومين عليهم السلام مطلقاً نيامده است و از نظر تاريخى نيز مدركى براى آن در دست نيست بر همه مؤمنين و مؤمنات لازم است كه اين كار را ترك كنند و نذورات خود را به هيئت امناى حسينيه كه از ميان افراد معتبر بايد انتخاب شوند تسليم كنند، تا نذورات را صرف مجالس عزادارى و كمك به ايتام و مستمندان كنند و اجازه ندهند افراد سودجو از نام مبارك امام حسين عليه السلام و پرچم، سوء استفاده كنند.

سؤال 37. با توجّه به شايعاتى كه علامت را نشان صليب و ترويج مسيحيت مى داند، آيا بردن علامت به هيئت ها و خيابان ها اشكال دارد؟

جواب: با توجّه به اينكه دشمنان، پيرايه هايى به علامت مى بندند بهتر است از آن پرهيز شود و به پرچم هاى آبرومند ساده

ص: 47

قناعت گردد.

سؤال 38. نظر معظّم له نسبت به استفاده از علامت هايى كه مجسّمه حيوانات از قبيل مرغ و خروس و ديگر اشيا و جمادات بر روى آنها نصب شده، چيست؟

جواب: به طور كل از اين گونه علامت ها اجتناب كنيد.

سؤال 39. در شهر ما، در هر مسجد، يك عَلَم وجود دارد كه هر سال در ايّام عزادارى، مخصوصاً در روزهاى عاشورا اين عَلَم را به حركت در مى آورند، هر يك از اين عَلَم ها هر چند دقيقه يكبار بر شانه فردى مى نشيند و آن فرد پس از بوسيدن آن عَلَم، به يكى از پارچه هاى آن پول مى بندد. مردم مى گويند: «هر كس نذرى داشته باشد و عَلَم روى شانه اش بنشيند و او به عَلَم پول ببندد نذرش قبول مى شود!» افراد زيادى به عَلَم اعتقاد دارند، آنها مى گويند: «عَلَم به وسيله كسى كه آن را در دست دارد حركت نمى كند، بلكه حركت آن توسّط قدرت الهى است!» نظر شما در اين مورد چيست؟

جواب: پرچمهايى كه در عزادارى امام حسين عليه السلام حمل مى شود، چون متعلّق به عزادارى آن حضرت مى باشد محترم است، امّا حاجت را بايد از خداوند با شفاعت امام حسين عليه السلام خواست، نه از عَلَم.

سؤال 40. در روز عاشورا مراسم عجيبى در شهر ما انجام

ص: 48

مى شود. بدين صورت كه مردم الوارهاى سنگين را به شكل لانه كبوتر كه تقريباً پنج تُن وزن دارد بلند كرده و دور مى زنند و بعد به روى زمين گذاشته و سينه مى زنند و اين كار را چندين بار انجام مى دهند. نظر شما چيست؟

جواب: اين كار در روايات اسلامى وارد نشده و بهتر است به جاى آن، مجالس پرشكوه عزادارى و دسته جات برگزار شود.

ص: 49

سؤال 44. آيا اين مطلب درست است كه اگر كسى براى امام حسين عليه السلام سينه بزند و در اثر سينه زدن سينه اش كبود شود، تا زمانى كه جاى كبودى بر سينه اوست براى او حسنه و ثواب مى نويسند؟

جواب: چنين مطلبى صحّت ندارد و آسيب به بدن در عزادارى اشكال دارد.

سؤال 45. برهنه شدن در اين مجالس براى سينه زنى چه حكمى دارد؟

جواب: هرگاه در حضور بانوان باشد جايز نيست و در غير اين صورت نيز چون ممكن است سبب وهن مراسم عزادارى گردد بهتر است از آن چشم پوشى شود.

سؤال 46. فلسفه حرمت برهنه شدن براى سينه زنى در جايى كه خانم ها هم نيستند و فيلم هم گرفته نمى شود چيست؟

جواب: اين كار اشكال دارد؛ زيرا خلاف شأن مجلس عزاى سيّدالشّهدا عليه السلام است. كدام يك از ما در مراسم عزاى پدر خود برهنه مى شود و مثلًا به اهل مجلس تعزيت مى گويد.

سؤال 47. آيا سينه زنى محكم طورى كه سينه سرخ شود مجاز است؟

جواب: سرخ كردن سينه به عمد، اشكال دارد.

سؤال 48. آيا به بالا و پايين پريدن در مراسم سينه زنى اشكال دارد؟

ص: 50

جواب: عزادارى خامس آل عبا عليه السلام از افضل قربات است و چنين مجالسى بايد مركز نشر و گسترش معارف اهل بيت عليهم السلام باشد و از اين گونه كارها پرهيز شود.

سؤال 49. در هيئت هاى به سبك جديد مرسوم است كه گاهى به شكل تند و سريع سينه مى زنند كه به شور معروف است. نظر معظّم له در اين باره چيست؟

جواب: بهتر اين است كه اين روش، كه روش سنگينى به نظر نمى رسد و مناسب مقام ولايت نيست، ترك شود.

سؤال 50. هروله كردن در هنگام سينه زنى چه حكمى دارد؟

جواب: از اين حركات، در مجلس عزاى اهل بيت عليهم السلام اجتناب كنيد.

سؤال 51. آيا تقليد صداى برخى حيوانات نظير سگ، الاغ و كبوتر در موقع سينه زدن، به منظور اظهار عجز در مقابل ائمّه عليهم السلام جايز است؟

جواب: اين كار زننده است و اهانت به مقام شامخ ائمه عليهم السلام مى باشد.

ص: 51

خون مى شود، چه حكمى دارد؟

جواب: همان گونه كه قبلًا نيز اشاره كرده ايم مسئله عزادارى حضرت سيّدالشّهدا عليه السلام در هر زمان و در هر مكان، از افضل قربات و مايه تقويت روح ايمان، شهامت اسلامى، ايثار، فداكارى و شجاعت در مسلمين است؛ ولى كيفيّت عزادارى بايد چنان باشد كه بهانه اى به دست دشمنان اسلام ندهد و موجب سوء استفاده آنان نشود و اين مراسم عظيم و پرشكوه تضعيف نگردد، و به همين جهت، از كارهايى كه موجب وهن مذهب است بايد پرهيز شود و از آسيب رساندن به بدن خوددارى گردد.

سؤال 53. در اكثر مناطق كشورهاى اسلامى (غير از ايران) و غير اسلامى، مردم متديّن شيعه با مذاهب ديگر با هم زندگى مى كنند و در ايّام محرّم، بالأخص روز عاشورا، متديّنين مجالس سوگوارى منعقد مى كنند و نوجوانان با نوحه سرايى (بدون آهنگ غنا) سينه زنى و زنجيرزنى مى كنند؛ در نتيجه از بدنشان گاهى خون جارى مى شود، اين حالت بر افراد و جامعه غير شيعى اثر خوبى مى گذارد و گاهى مايل به تشيّع هم مى شوند، آيا در صورت حاصل شدن اثر مثبت و نتايج خوب، زنجيرزنى به شكل فوق جايز است؟

جواب: همان طور كه بارها گفته ايم عزادارى خامس آل عبا عليه السلام از افضل قربات است؛ ولى نبايد كارى كرد كه بدن

ص: 52

مجروح شود؛ براى بزرگداشت اين شعائر از طرق بهتر استفاده كنيد.

سؤال 54. آيا قمه زدن به طور مخفى حلال است؟ به طورى كه گفته مى شود، قبل از پيدايش دوربين حلال بوده است؟

جواب: عزادارى نبايد باعث آسيب به بدن شود.

سؤال 55. آيا صحيح است كه قمه زدن قبل از ضبط مراسم ها با دوربين، حلال بوده و الآن حرام است و اگر خنجر باشد اشكال ندارد؟

جواب: در عزادارى نبايد به بدن آسيب رسانده شود.

سؤال 56. نظر حضرت عالى درباب قمه زدن و تيغ زدن عزاداران امام حسين عليه السلام در روز عاشورا به عنوان اداى نذر يا كسب اجر اخروى چيست؟

جواب: عزادارى سيّدالشّهدا عليه السلام از افضل قربات است؛ ولى بايد از انجام اعمالى كه موجب ضرر به بدن يا وهن مذهب مى شود اجتناب كنيد. و چنين نذرى لازم الوفا نيست.

سؤال 57. پدر و مادرى نذر مى كنند كه اگر خدا به آنان فرزند پسر بدهد روز عاشورا بر سر او تيغ بزنند. آيا با توجّه به اينكه انجام اين گونه اعمال باعث وهن شيعه و عزادارى سيّدالشّهدا عليه السلام و موجب سوء استفاده دشمنان اسلام مى گردد عمل به اين نذر واجب است؟

ص: 53

جواب: اين نذر صحيح نيست؛ چون در نذر، رجحان عمل شرط است و اين عمل با توجّه به اينكه بهانه اى به دست دشمنان اسلام براى زير سؤال بردن كل مسائل سوگوارى خامس آل عبا عليه السلام كه از افضل قربات است مى دهد، خالى از اشكال نيست. و بر فرض رجحان اين عمل، نذر درباره ديگرى كردن صحيح نيست.

سؤال 58. اخيراً دو عدد سى دى به دستم رسيده كه در آن از قول تعدادى از مجتهدين به قمه زنى توصيه شده است. نظر حضرت عالى در اين خصوص چيست؟

جواب: هرگاه بزرگان پيشين كه چنين فتوايى داده اند، شرايط اين زمان را مى ديدند كه مسئله قمه زنى مانع پيشرفت تشيّع در دنيا شده است، حتماً فتوا به منع آن مى دادند؛ زيرا شرايط فتوا در زمان ها مختلف است و متأسّفانه بعضى از نسبت ها اخيراً خلاف واقع از آب در مى آيد.

سؤال 59. آيا خونى كه از بدن سينه زنان و عزاداران، به سبب قمه زدن و غيره، بيرون مى آيد، باعث تبرّك و شفاى مريضها و زن هاى عقيم و مانند آن مى شود؟

جواب: اين سخنان پايه و اساسى ندارد، و سزاوار است عزادارى به صورتى باشد كه باعث هتك دين و مقدّسات نشود.

ص: 54

ص: 55

براى امام حسين عليه السلام بريزد بهشت بر او واجب مى شود»(1) آيا باعث تمايل به گناه و ترك عبادات نمى شود؟

جواب: اين احاديث به اين معنا هستند كه شخص، توفيق صالح شدن پيدا مى كند و صالح شدن به انجام تكاليف است نه با ترك آن.

سؤال 64. لطفاً بفرماييد معناى ضجّه بر اباعبداللَّه عليه السلام كه در روايات (2) آمده است چيست؟ و آيا ناله و ضجّه بر اباعبداللَّه حدّى دارد؟ آيا كسى كه از فرط گريه بر اباعبداللَّه عليه السلام از حال خود خارج شود دچار عصيان شده است؟

جواب: ناله و ضجّه حدّى ندارد؛ ولى نعره كشيدن در مجالس عمومى در صورتى كه سبب وهن شود كار صحيحى نيست.

سؤال 65. آيا بلند گريه كردن اشكالى دارد؟

جواب: ما خودمان كراراً بلند گريه مى كنيم؛ ولى از صورت متعارف خارج نشود.

سؤال 66. گروهى هنگام عزادارى براى امام حسين عليه السلام بلند فرياد مى كشند و داد مى زنند آيا اين گونه اعمال جايز است؟

جواب: گريه طبيعى با صداى بلند اشكالى ندارد؛ بلكه خوب است. ولى صداهاى مصنوعى كه گاهى اوقات در بعضى مجالس

ص: 56

ديده مى شود و فريادهايى به صورت عربده مى كشند، صحيح نيست.

ص: 57

ص: 58

ص: 59

ص: 60

ص: 61

ص: 62

سؤال 75. پوشيدن لباسى كه مخصوص زن نمى باشد و صرفاً براى پوشيدن در شبيه خوانى درست شده (اين لباس از قطعه اى پارچه سياه كه تا اندازه اى شبيه چادر دوخته شده، تشكيل شده و مردانى كه در نقش زن انجام وظيفه مى نمايند از آن استفاده مى كنند) چه حكمى دارد؟

جواب: اشكالى ندارد.

سؤال 76. در نسخه هاى تعزيه هاى موجود، گاهى الفاظ ركيك توسّط ايفاگر نقش معصوم عليه السلام بر زبان جارى مى شود، قرائت چنين زبان حالى كه دون مقام اهل بيت عليهم السلام امّا برازنده سپاه مخالفين است، چه حكمى دارد؟

جواب: بايد تمام نسخه هاى موجود توسّط آگاهان بررسى شود و الفاظ ركيك و آنچه دون شأن امام است، از آن حذف گردد و به صورت معقول و متين درآيد، تا استفاده از آنها شرعاً مجاز باشد.

سؤال 77. در شهرستان ما مراسم عزادارى تاسوعا و عاشورا و ساير ايّام بصورت تعزيه خوانى برگزار مى شود. تا چند سال قبل كه در محلّ ما برگزار نمى شد، اهالى محل به محلّات ديگر جهت ديدن تعزيه مى رفتند و در آن محلّات با مشكلات زيادى مواجه مى شدند به اين دليل تصميم گرفتيم اين مراسم را در محلّ خودمان برگزار كنيم، نظر شما چيست؟ آيا در اين شرايط تعزيه خوانى جايز است؟

ص: 63

جواب: چنانچه تعزيه خوانى مشتمل بر امر حرامى مانند دروغ يا هتك حرمت امامان بزرگوار و بزرگان ديگر و امثال اينها نباشد و مانع مجالس سخنرانى و نماز نگردد، اشكالى ندارد.

سؤال 78. گروه تئاترى توسط مربّى پرورشى يك مدرسه دخترانه اقدام به برگزارى تعزيه از روى نسخه هاى قديمى تعزيه شهر براى بانوان مى نمايد. به گونه اى كه شأن و منزلت بزرگان دين را نيز تا حد امكان حفظ مى نمايند و صورت خود را نيز مى پوشانند. آيا برگزارى چنين برنامه اى جايز است؟

جواب: در فرض سؤال، اين كار براى دختران و در محيط مخصوص زنان اشكالى ندارد.

سؤال 79. در مراسمى در تعزيه، مردم پولى را توى تشت يا روى شمشير قرار مى دهند وآن پول را نذر امام حسين عليه السلام مى كنند؛ ولى افرادى كه آن نقش را بازى مى كنند پول را برمى دارند و استفاده شخصى مى كنند. آيا اين كار جايز است؟

جواب: اگر به نيّت آن اشخاص داده اند ولى در راه امام حسين عليه السلام اشكال ندارد. و الّا جايز نيست.

ص: 64

جواب: دليلى بر حرمت اين امور نداريم.

سؤال 81. سوزاندن خيمه هايى كه به عنوان سمبل براى مردم به نمايش گذاشته مى شود، البتّه به طورى كه فسادى ايجاد نشود، چه حكمى دارد؟

جواب: اگر خيمه ها از چيزهايى باشد كه ارزان قيمت است در فرض سؤال مانعى ندارد.

سؤال 82. مراسم نخل بردارى (شبيه سازى تابوت ائمّه اطهار عليهم السلام) طبق چه مستندات دينى و اسلامى انجام مى گيرد؟

و چه حكمى دارد؟

جواب: سند اسلامى ندارد بلكه يك رسم عرفى است و در صورتى كه نماد تابوت پيكر پاك شهيدان باشد و آسيبى به كسى نرساند، مانعى ندارد.

ص: 65

ص: 66

ص: 67

ص: 68

جواب: تعبير به «ارباب من حسين» تعبير صحيح نيست؛ ولى توسّل به امامان و طلب شفاعت آنها در پيشگاه خدا هيچ مانعى ندارد.

سؤال 85. با توجّه به مضمون ظاهرى اشعارى نظير «گرد حرم دويده ام، صفا و مروه ديده ام، هيچ كجا براى من كرببلا نمى شود» كه حداقل در ظاهر، زيارت كربلا و ياد امام حسين عليه السلام را پرشورتر از ياد خدا و زيارت كعبه عنوان مى كند و باعث سوء استفاده بسيارى از دشمنان اهل بيت نيز شده است. آيا اين اشعار، آفت عزادارى سيّدالشّهدا نيست؟

جواب: آرى، اينگونه اشعار آفت است و بهانه به دست دشمن مى دهد.

سؤال 86. مدّاحى هايى كه حالت غنا دارد چه حكمى دارد؟

جواب: هرگاه آن صدا متناسب مجالس لهو و فساد باشد، جايز نيست.

سؤال 87. ذكر نام ائمّه در مدّاحى به شكلى كه به طور واضح تلفظ نشود، و يا به گونه اى ديگر تغيير كند مثلًا «حوسين» به جاى «حسين» عليه السلام گفته شود، چه حكمى دارد؟

جواب: بايد از اين گونه تكرار نام امام عليه السلام اجتناب كنند.

سؤال 88. آيا استفاده از جملاتى همچون «ما همه سگ حسينيم» در مجالس عزادارى امام حسين عليه السلام اشكالى دارد؟

ص: 69

جواب: عزادارى خامس آل عبا از مهمترين شعائر دينى است؛ ولى بايد از سخنان و اشعارى كه متناسب با عزاداران اهل بيت عليهم السلام نيست جداً خوددارى شود؛ زيرا حضرت سيّدالشّهدا عليه السلام از اينگونه امور بيزار است. و اينگونه تعبيرات، شايسته عزاداران حسينى نيست.

سؤال 89. نام كلب رقيّه براى خود انتخاب كرده ام، كه وفاى سگ را مى رساند، چرا كه اگر آدم بتواند به اندازه سگ وفا داشته باشد يقيناً به انسانيّت مى رسد؛ مانند رسول ترك، كه در خواب او را به صورت سگ امام حسين عليه السلام ديده اند كه از حضرت محافظت مى كند و به مقام انسانيّت رسيد. آيا با اين وجود دليلى براى مخالفت وجود دارد؟ اگر اشتباه است چرا بزرگان اين حرف را مى زدند؟

جواب: توجّه داشته باشيد هر زمانى اقتضايى دارد. در عصر ما عدّه اى از دشمنان، در انتظار بهانه اى هستند كه جلوى پيشرفت اسلام و تشيّع را در جهان بگيرند و اين موضوعات را بهانه مى كنند. و با اينكه مى دانيم گفتن اين تعبيرات واجب نيست امّا ممكن است مانع پيشرفت مكتب اهل بيت عليهم السلام شود، آيا در چنين شرايطى گفتن اين تعبيرات خوب است؟!

سؤال 90. بعضى در اشعار يا مراسم مدّاحى و سينه زنى، خود را سگ، الاغ يا كبوتر اهل البيت عليهم السلام و امثال آن مى خوانند. آيا

ص: 70

بيان چنين جملاتى داراى اشكال است؟

جواب: اينگونه تعبيرات شايسته عزاداران حسينى نيست.

سؤال 91. جمعى از مدّاحان سعى دارند مقام والاى شهداى كربلا را با انبياى پيشين مخصوصاً پيامبران اولوالعزم يا اصحاب خاصّ پيامبراكرم صلى الله عليه و آله مقايسه كنند، اين كار چه حكمى دارد؟

جواب: ادب و احترام ايجاب مى كند كه ما مقام همه آنها را والا بدانيم و از مقايسه و برترى آنها بر يكديگر بپرهيزيم و بگوييم:

همه از اولياء اللَّه بودند و ما به همه آنها عشق مى ورزيم.

سؤال 92. آيا تشبيه حرّ بن يزيد رياحى در شعر، به رستم، پهلوان ايران باستان، آيا در شأن اين شهيد كربلا مى باشد؟

جواب: حرّ بن يزيد رياحى، مسيرى غير از مسير رستم و امثال او داشت.

سؤال 93. آيا معظّم له اخيراً درباره ضرورت مقابله با خرافه گويى هاى برخى از مدّاحان سخن گفته اند؟

جواب: آرى مطالبى در اين زمينه گفته ايم؛ زيرا اخيراً بعضى از مدّاحان ناآگاه و بى خبر، اشعار كفرآميزى را در مجالس عزادارى مى خوانند كه اگر معنى آن را بفهمند سبب خروج آنها از اسلام مى شود. بر همه لازم است كه امر به معروف و نهى از منكر را در اين مسئله مهم فراموش نكنند و جاهلان خطاكار را به وظايف خود آشنا سازند و بهانه به دست دشمنان بهانه جو ندهند و لازم

ص: 71

است از چنين مجالسى دورى كنند.

سؤال 94. چه توصيه اى به مدّاحان در مورد كيفيّت اشعار، نوحه ها و مديحه سرايى مناسب شئونات اهل بيت عليهم السلام داريد؟

جواب: عزادارى ائمّه اطهار عليهم السلام، مخصوصاً خامس آل عبا عليه السلام، از افضل قربات است، و سرودن و خواندن اشعارى كه حاكى از مظلوميّت و زحمات و فداكارى آن حضرات باشد كار بسيار خوبى است؛ ولى بايد از هرگونه كارى كه باعث هتك حرمت آن بزرگواران مى شود، و موجب وهن مذهب در نظر ديگران مى گردد، و به بدن آسيب مى رساند پرهيز گردد. و تعبيراتى كه در عرف، توهين آميز است، مانند نسبت سگ به خود دادن، يا صداى حيوانات در آوردن، هيچ كدام مناسب مجالس عزادارى نيست. و بايد به همه نصيحت كنند كه از اين امور، كه باعث وهن اين مراسم بزرگ مى شود و موجب ناراحتى حضرت بقيّةاللَّه عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّريف مى گردد، پرهيز كنند.

ص: 72

بزرگواران فراموش كرد. بلكه شاعران بايد ضمن اشعار سوگوارى جنبه هاى حماسى عاشورا را به نظم كشند، همان گونه كه در قرون اخير توجّه شايانى به آن امر شده است و خطبا و مدّاحان به آن اهميّت مى دهند.

سؤال 96. اخيراً در بعضى مجامع و هيئت هاى مذهبى تهران اشعارى سروده و خوانده مى شود كه در ضمن آن، لفظ جلاله «اللَّه» را به ذوات مقدّسه معصومين و مانند آن بزرگواران نسبت مى دهند. مثلًا گفته مى شود من على اللّهى ام، يا من حسين اللّهى ام و يا زينب اللّهى ام. آيا بيان اين گونه اشعار، جواز شرعى دارد؟

جواب: اين تعبيرات مناسب افراد معتقد به مكتب معصومين عليهم السلام نيست و لازم است به اين اشخاص تذكّر داده شود و آنها را از اين كار نهى كرد. و براى بزرگداشت مقام آن بزرگواران راههاى خوب و سنجيده و معقول وجود دارد كه نيازى به اين حرف ها ندارد.

ص: 73

چنين تعبيراتى را اقتضا مى كند و اين كار به دو شرط جايز است:

نخست اينكه، واقعاً اين سخنان مناسب چنان حالتى باشد، و ديگر اينكه، معلوم باشد كه زبان حال است نه زبان قال.

ص: 74

ص: 75

ص: 76

ص: 77

سؤال 99. در برخى مجالس، به هنگام عزادارى كه به شكل سينه زنى يا زنجيرزنى است، پرده اى كه حائل بين آقايان و خانم ها است به اصرار خانم ها و فقط جهت تماشاى هيئت زنجيرزن و سينه زن برداشته مى شود؛ در حالى كه فاصله آقايان و خانم ها اندك است، و عدّه اى از آقايان كه سينه و زنجير نمى زنند نيز در معرض ديد خانم ها قرار دارند. آيا اين نحوه عزادارى صحيح است؟

جواب: هرگاه سينه زن ها براى سينه زدن برهنه نشوند، و مشكل ديگرى ايجاد نشود، مانعى ندارد.

سؤال 100. حركت زنان با وضع نامناسب به دنبال هيأت هاى عزادارى، كه موجب بروز گناهان و آلودگى هايى مى شود، چه صورتى دارد؟

جواب: عزادارى خامس آل عبا عليه السلام و ساير معصومين عليهم السلام از افضل قربات است؛ ولى مردان و زنان بايد طورى رفتار كنند كه

ص: 78

آميخته با خلاف شرع نشود.

سؤال 101. نظر شما در مورد حضور خواهران با رعايت حجاب كامل در پشت دسته هاى عزادارى در كوچه و خيابان چيست؟ آيا اين حضور براى تعظيم شعائر اسلامى جايز است؟

جواب: در فرض سؤال، اشكال ندارد.

سؤال 102. آيا ورود مدّاح مرد در بين عزداران خانم اشكال دارد يا خير؟ هم نوايى خانم ها در اين جمع چه حكمى دارد؟

جواب: مدّاح مرد اگر رعايت جهات شرعى را نمايد (در گوينده و مستمع) مانعى ندارد؛ ولى هم نوايى با او اشكال دارد.

سؤال 103. شغل بعضى از خانم ها ذكر توسّل به اهل بيت عليهم السلام در مجالس زنانه است. گاهى از اوقات به هنگامى كه مشغول روضه خوانى هستند مردان و يا بچّه هايى كه خوب و بد را مى فهمند وارد حياط آن خانه مى شوند و صداى اين خانم را مى شنوند. حكم اين قبيل روضه خوانى ها چيست؟

جواب: در اين مورد كه نوشته ايد، صداى خود را آهسته تر كند و يا بدون تكيه به صوت بخواند.

سؤال 104. در هيئت هاى عزادارى، خانم ها سينه زنى مى كنند.

بعضى از آنها در محيط مربوط به خانمها روسرى هاى خود را درآورده و موهاى خود را پريشان مى كنند. آيا اين كارها اشكال شرعى دارد؟

ص: 79

جواب: در مجالس مخصوص به خودشان اشكالى ندارد مشروط به آنكه آسيبى به بدن نرسانند.

سؤال 105. پختن غذاى نذرى توسط بانوانى كه عادت ماهيانه هستند اشكال دارد؟

جواب: اشكال ندارد، مگر اينكه در مسجد باشد.

ص: 80

ص: 81

ص: 82

ص: 83

ص: 84

سؤال 109. هنگام خواندن زيارت عاشورا در روزهايى به غير از عاشورا، در قسمت هايى كه مثلا مى گويد «در اين روز عاشورا (هذا اليوم)»، ما نيز همين گونه بخوانيم، يا مثلًا «در آن روز (ان يوم)» بگوييم؟ آيا تطابق روز و شب نيز لازم است مثل اين كه به جاى «ان هذا اليوم»، «ان هذا الليل» گفته شود؟

جواب: زيارت و دعا را آن چنان كه وارد شده به قصد رجا بخوانيد.

سؤال 110. دركتاب مفاتيح نوين در قسمت زيارت عاشورا آنچه كه داخل پرانتز و پاورقى ذكر شده است، نمى دانم كدام درست است. مثلًا نمى دانم «طلب ثارى مع امام هدى» يا «طلب ثاركم مع امام مهدى» را بگويم چگونه بخوانم؟

جواب: در اينجا مى توانيد اساس را همان متن اصلى قرار دهيد و اگر احتياط كنيد پاورقى را هم بخوانيد بهتر است.

سؤال 111. براى سجده آخر زيارت عاشورا اگر مهر وجود نداشت بر چه چيزى مى توان سجده كرد؟ آيا از نگين انگشترى عقيق در چنين مواردى مى توان استفاده كرد؟

جواب: سجده بر زمين و آنچه از زمين مى رويد (غير خوراكى) صحيح است؛ ولى بر سنگ هاى معدنى صحيح نمى باشد؛ و مى تواند بر روى كاغذ سجده كند.

سؤال 112. منظور از «السلام على علىّ بن الحسين» در

ص: 85

سلام هاى انتهاى زيارت عاشورا، امام سجاد عليه السلام است يا حضرت على اكبر عليه السلام؟ چرا؟

جواب: بنابر قول صحيح، منظور حضرت على اكبر عليه السلام است كه جزء شهداى كربلا مى باشد.

سؤال 113. آيا حتماً بايد دعاى بعد از زيارت عاشورا، كه به دعاى صفوان (دعاى علقمه) معروف گشته را بخوانيم؛ يا در اصل، زيارت عاشورا بدون اين دعا وارد شده است؟

جواب: اين دعا يك دعاى مستقل است.

سؤال 114. زنانى كه عادت ماهيانه هستند آيا مى توانند زيارت عاشورا و ديگر ادعيه را بخوانند و سجده زيارت عاشورا را به جا آورند؟

جواب: اشكال ندارد؛ كافى است از محرّماتى كه نسبت به آنان در رساله توضيح المسائل آورده ايم، اجتناب كنند.(1) از جمله نمى توانند آيات سجده واجب قرآن را بخوانند.

ص: 86

آن را قرائت كرد. ولى دو جمله از آن را نخوانند. جمله اى كه مى گويد «اهل بيت با سرهاى برهنه روز عاشورا بيرون آمدند» و جمله اى كه مى گويد «بدن شهداى كربلا را درندگان بيابان خوردند».

ص: 87

ص: 88

ص: 89

ص: 90

سؤال 119. در محلّ ما سنّتى است كه مردم به آن اعتقاد راسخ دارند، مسأله بدين صورت است كه: روز تاسوعا و عاشورا عَلَمى كه در تمام مناطق مرسوم است در دست افراد خاصّى مى دهند كه آن فرد با حركت هاى مخصوص و حتى گاه با حمله ور شدن به زنان و مردان و ترساندن بچّه ها، به تعبير مردم عَلَم را جوش مى آورند و آن را نسبت به امام حسين عليه السلام مى دهند، مردم دور آن جمع مى شوند و مى گويند عَلَم، فرد را دنبال خود مى برد. وقتى عَلَم بعضى از افراد را زخمى مى كند به معناى آن است كه آن فرد، انسان بدى است و با ديده ترديد به عَلَم نگاه كرده است. متأسّفانه عَلَم در دست افراد معلوم الحالى جوش مى آيد و گاه افراد متديّن و وجيه را زخمى مى كند. نظر شما در اين مورد چيست؟

جواب: عزادارى حضرت خامس آل عبا عليه السلام از موجبات مهمّ تقويت دين است، ولى نبايد آن را به اين گونه كارهاى نادرست آلوده كرد كه موجب اذيت و آزار عزادارن و هتك حرمت افراد آبرومند شود.

سؤال 120. در اين محل، روز هفتم محرّم مراسمى به شكل نقّاشى و حنا بستن بر بدن به ويژه بر دست و پا، به نام حضرت قاسم عليه السلام اجرا مى شود؛ آيا اين مراسم صحيح است؟

جواب: از اين گونه امور در عزادارى سيّدالشّهدا عليه السلام اجتناب كنيد.

ص: 91

سؤال 121. نظر جناب عالى در مورد مراسم طشت گذارى كه پيش از فرارسيدن محرّم الحرام در بسيارى از مناطق آذرى زبان ايران منعقد مى شود، چيست؟

جواب: اين كار بدعت است، از آن بپرهيزيد.

سؤال 122. در بعضى از نقاط كشور، درخت هايى از قبيل درخت گز و انگور مشاهده مى شود، كه عدّه اى از عوام نخ هايى به آنها گره مى زنند، و اعتقاد به تقدّس، يا شفا گرفتن، يا روا شدن حاجت، و بعضاً شفاعت توسّط آن درختان دارند! و مى گويند:

«در صورت سست اعتقادى و شك نسبت به درخت، حادثه ناگوارى براى شخص پيش مى آيد!» عدّه اى درختان مزبور را متعلّق به امام على عليه السلام، يا حضرت ابوالفضل عليه السلام، يا ديگر اولياى الهى دانسته، و مى گويند: «ما به اين درخت ها معتقد بوده، و توسّل جسته، و حاجت گرفته ايم. و كسانى كه درختان مزبور را سوزانده اند، مصيبتى به آنها، يا فرزندان، يا بستگانشان رسيده، يا بيمار شده اند». خواهشمند است بفرماييد:

اوّلا: عقيده به تقدّس اين گونه درخت ها چه حكمى دارد؟

ثانياً: آيا گره زدن نخ، يا بستن پارچه به اين درخت ها، و گرفتن حاجت از آنها جايز است؟

ثالثاً: آيا سوزاندن، يا از بين بردن چنين درختانى به عنوان مبارزه با خرافات، باعث گرفتارى و مصيبتى براى سوزاننده، يا

ص: 92

بستگان او، خواهد شد؟

جواب: اين اعتقادات قطعاً از خرافات است، و حاجت خواستن از آنها نوعى شرك مى باشد، و بر همه لازم است نهى از منكر كنند، و پاداش خود را از خداوند بخواهند.

ص: 93

ص: 94

ص: 95

ص: 96

است يا خير؟

جواب: اعلام كردن اشكالى ندارد و باعث تشويق در كار خير است.

سؤال 126. تعيين سقف مبلغ پولى براى كمك افراد، جهت هزينه هاى مجالس و ساخت اماكن مقدّسه از جمله حسينيّه ها، چه وجه شرعى دارد. آيا درست است يا خير؟

جواب: نبايد با زور يا اخذ به حيا از كسى چيزى گرفت، بلكه مردم بايد با رضايت خود به اين اماكن مقدّس كمك كنند.

ص: 97

ص: 98

ص: 99

ص: 100

ص: 101

متوجّه شدم كه ايستگاه امسال قادر به اداى نذر من نيست. آيا مى توانم نذر خود را به سال بعد يا در جاى ديگر و در امر ديگرى صرف كنم؟

جواب: در محل مناسب ديگرى نذر خود را انجام دهيد.

سؤال 134. اين جانب نذر كرده ام كه به طور مداوم هر سال در شب تاسوعاى حسينى به مدّت ده سال كه يك رأس گوسفند ذبح كنم؛ ولى امسال به علّت مشكلات مادّى و عدم توانايى پرداخت بدهى هاى بانكى و عقب افتادن آنها نمى توانم نسبت به انجام اين كار اقدام نمايم. آيا لازم است گوسفند نسيه ذبح كنم، يا پول قرض كرده و گوسفند بخرم؟ براى حل مشكل مالى چه كنم؟

جواب: در صورتى كه بتوانيد به آسانى بدهى را ادا كنيد، قرض كنيد و گرنه واجب نيست.

سؤال 135. لطفاً به دو سؤال زير پاسخ دهيد:

الف) خانمى نذر كرده است كه در روز تاسوعا و عاشورا روزه بگيرد، بعد فهميده كه روزه عاشورا، مكروه است. آيا بايد به نذر خود عمل كند، يا روز ديگرى را در نظر بگيرد؟

ب) اگر اين خانم در روز تاسوعا يا عاشورا عادت ماهانه شد، قضا كردن روزه كافى است؟

جواب: الف) بايد به نذر خود عمل كند؛ ولى در آينده از

ص: 102

اين گونه نذرها بپرهيزد. و مكروه بودن روزه عاشورا به معنى اين است كه ثوابش كمتر است.

ب) بعداً قضاى آن را به جا آورد.

ص: 103

سال هم دسته به درب خانه ها مى رفت و قربانى هركس را جلوى خانه خودش سر مى بريدند. ولى بنا به دلايل سردى هوا، شلوغى خيابان ها، دورى راه و وقت كم، تصميم گرفتند كه همه كسانى كه نذرى دارند هرچقدر كه مى خواهند پول بدهند تا يك عدد گوساله خريدارى و به نيابت از همه جلوى مسجد ذبح شود. آيا اداى نذر گروهى، آن هم به جاى گوسفند گوساله، درست است يا اشكال دارد؟

جواب: اگر صيغه نذر را خوانده اند بايد مطابق آن عمل كنند و الّا مانعى ندارد.

سؤال 139. هر سال هم زمان با برپايى مجالس عزادارى در ماه هاى محرّم و صفر، سفره اطعام امام حسين عليه السلام گسترده شده و از عزاداران حسينى پذيرايى مى گردد. با توجّه به اينكه طبخ غذا به صورت يكجا در حسينيّه روستا انجام مى گيرد مقدار قابل توجّهى غذا اضافه مى ماند و با توجّه به اينكه نذورات، محدود به روزهاى خاصّى مثل: هفتم، هشتم، نهم و دهم محرّم مى باشد، بعضى از اهالى روستا پيشنهاد كرده اند كه مقدارى از نذورات در روزهاى ديگر مثلًا پنجم و ششم يا شب هاى ديگر طبخ گردد تا از اسراف جلوگيرى شود. آيا اين كار جايز است؟

جواب: در صورتى كه عمل به نذر، در آن روز خاص باعث اسراف و تبذير گردد مى توان در روز ديگر كه اين مشكل وجود

ص: 104

ندارد به نذر عمل كرد.

سؤال 140. گاه نذورات براى اطعام و مانند آن به سبب احساسات پاك مردم به قدرى زياد است كه در محل مورد نذر قابل جذب نيست، چه بايد كرد؟

جواب: مى توان آنها را به محل هاى محروم كه به قدر كافى وسيله ندارند برد، البته محل هاى نزديك بهتر است و اگر آن هم ممكن نشد در زمان ديگرى در ماه محرّم و صفر در همان مصارف صرف كنند.

سؤال 141. حكم اضافات نذورات نقدى و جنسى از قبيل روغن گوشت و ... كه بعضاً فاسد شدنى هستند، در ايّام عاشوراى حسينى يا ديگر ايّام چيست؟

جواب: مى توانيد در مجالس ديگر مصرف كنيد و اگر آنها هم نياز ندارند آن را بفروشيد و پول آن را در مجالس عزادارى آينده در همان مكان صرف كنيد.

ص: 105

جواب: در درجه اوّل بايد صرف غذاى هيئت و مجالس عزادارى شود. اگر واقعاً اضافى بود، مى توانند بفروشند و صرف بقيّه نيازهاى هيئت كنند.

سؤال 143. در صورتى كه مثلًا نذر برنج زياد باشد و نذر گوشت كم، آيا مى توان مقدار اضافى را فروخت و جنس مورد نياز را تهيّه كرد؟

جواب: مانعى ندارد.

ص: 106

در مسجد اطعام دهند. اين مسجد داراى نذورات و موقوفات كمى است و به علّت اينكه در دهه دوم و سوم محرّم، روستا از سكنه خالى است و اطعام ميسّر نمى باشد مقدارى از اجاره هاى فوق الذكر باقى مانده است. نظر به اينكه مسجد، قديمى است و نياز مبرم به تعميرات اساسى دارد و فاقد سرويس بهداشتى و وضوخانه هم مى باشد، آيا هيئت امناء مسجد مى توانند اجاره هاى باقى مانده را صرف تعميرات فوق نمايند؟

جواب: بايد صرف اطعام گردد. اگر در اين موقع ميسّر نيست، در مواقع ديگر اين كار انجام شود.

سؤال 146. در شهر زنجان مسجدى است كه در ايّام عزادارى امام حسين عليه السلام در مقابل دسته هاى عزادارى گاو و گوسفند زيادى قربانى مى گردد. قسمتى از اين گوشت ها صرف اطعام و قسمتى بين مردم تقسيم مى شود و اضافه آن را جهت توسعه بناى مسجد و احداث درمانگاه و مانند آن، زير نظر هيئت امناء به فروش مى رسانند. آيا اين عمل جايز است؟

جواب: هرگاه مردم از اين جريان قبلًا باخبر باشند و با رضايت به اين امور، قربانى كنند اشكالى ندارد. و اگر باخبر نيستند بايد گوشت ها را صرف در مصارف عزادارى كنند.

سؤال 147. همه ساله در روز تاسوعا و عاشورا، مردم محل، گوسفندهايى را به عنوان نذر در جلوى هيئت سينه زنى

ص: 107

و علامت هايى كه به نام حضرت ابوالفضل عليه السلام برپا مى گردد ذبح مى كنند و وجه آن توسّط هيئت امناى حسينيّه در مرمت و گسترش آن مكان مقدّس هزينه مى شود. آيا مى توان پول اين گوسفندهاى قربانى را در مسجدى كه به نام حضرت ابوالفضل عليه السلام در كنار جاده جهت عبادت و رفاه حال مسافران و رهگذران در حال احداث است خرج كرد، در صورتى كه خود آن حسينيّه نيز احتياج مبرم به بازسازى دارد؟

جواب: احتياط آن است كه اين گوسفندان را صرف اطعام عزادارن نمايند. مگر اينكه از قراين معلوم شود كه نذر كنندگان هدف ديگرى داشته اند.

سؤال 148. آيا با نذوراتى كه به هيئات مذهبى داده مى شود بعد از تأمين نيازهاى خود هيئت، مى توان صندوق قرض الحسنه اى درست كرد و به اعضاى هيئت وام داد؟

جواب: چنانچه نذر خاصى باشد بايد در همان راهى كه نذر كننده نيّت داشته صرف شود و اگر نذر، مطلق كارهاى خير بوده، اين كار اشكالى ندارد.

سؤال 149. آيا جايز است از پولى كه در ماه محرّم، براى هزينه هاى مسجد و عزادارى جمع مى شود، جهت هيئت قرآن، كلاسهاى مسجد و تخته سياه و لوازم ديگر استفاده كرد؟

جواب: اگر براى عزادارى باشد نمى شود براى كار ديگرى مصرف كرد؛ ولى اگر براى هزينه هاى مسجد باشد، مانعى ندارد.

ص: 108

ص: 109

ابوالفضل عليه السلام در روز تاسوعا گوسفندى ذبح نمايم. در حال حاضر فراموش كرده ام كه نذرم براى هر تاسوعاى هر سال بوده، يا براى يك مدّت زمان معيّن بطور مثال پنج ساله. تكليفم چيست؟

جواب: آن مقدار كه يقين داريد، واجب است و اضافه بر آن واجب نيست.

ص: 110

ص: 111

ص: 112

ص: 113

ص: 114

سؤال 157. نظر حضرت عالى در مورد برگزارى مراسم ايّام محسنيّه به صورت عمومى در سطح شهر چيست؟

جواب: توسّل به ذيل عنايت معصومين عليهم السلام و فرزندان آنها كار بسيار خوبى است؛ ولى بهتر اين است كه برنامه هاى جديدى كه در ميان شيعه سابقه نداشته، ترتيب داده نشود.

ص: 115

شيعه معمول شده است. به علاوه روايتى (1) نقل مى كنند كه ائمه عليهم السلام نيز اين گونه عمل مى فرمودند كه مى تواند سنّتى براى شيعيان باشد.

سؤال 160. چرا عزادارى در دهه اوّل محرّم و قبل از شهادت امام حسين و يارانشان با اهميّت تر از بقيه ايّام محرّم و صفر است؟

جواب: اين به خاطر آن است كه مقدّمات عاشورا، از همان اوايل محرّم كه امام را مجبور به فرود در كربلا كردند شروع مى شود.

سؤال 161. چرا برنامه هاى عزادارى از زمان به شهادت رسيدن امام حسين عليه السلام شروع نمى شود؟

جواب: با توجّه به اهميّت فوق العاده شهادت حضرت سيّدالشّهدا عليه السلام و مصائب فوق العاده سنگين كه بر آن حضرات و اهل بيتش وارد شد، ده روز عزادارى حضرت زود شروع مى شود. در ضمن جلسات پيش از شهادت، محيط فكرى و اجتماعى را براى شور عاشورا آماده كند.

سؤال 162. آيا بهتر نيست در ايّام عاشورا، عيد غدير و ... اعمال وارد شده در آن روز را در همان روزى انجام دهيم كه آن واقعه اتفاق افتاده است؟ مثلًا اعمال عاشورا را ما در ايران روز نهم

ص: 116

محرّم انجام دهيم؛ زيرا طبق نظر حضرت عالى كه در تعيين روز اوّل ماه قمرى نظريّه اشتراك شب را قبول نداريد، نهم محرّم ايران، مطابق دهم محرّم كربلا است؟

جواب: افق ايران و كربلا تفاوت چندانى ندارد.

سؤال 163. بعضى معتقدند حادثه كربلا در پاييز رخ داده است.

چرا ما زمان آن را تغيير مى دهيم؟

جواب: ماه هاى اسلامى ماه هاى قمرى است؛ يعنى بر محور گردش ماه در برج هاى دوازده گانه دور مى زند، نه بر محور گردش خورشيد در برج ها، و لذا زمان واقعى تاريخى آن بر اساس ماه هاى قمرى تعيين مى شود.

سؤال 164. مى دانم عبارت «كل يوم عاشوراء وكل ارض كربلاء» حديث نيست؛ اما مى خواستم بدانم از كيست؟

جواب: اين عبارت، حديث نيست؛ بلكه برگرفته از تاريخ امام حسين عليه السلام است.

سؤال 165. روزه گرفتن در تاسوعا و عاشورا چه حكمى دارد؟

جواب: روزه گرفتن در روز عاشورا كراهت دارد.

سؤال 166. حدود بيست سال است كه در روستاى ما در دهه دوم محرّم، مجلس عزادارى و تعزيه خوانى به نام عاشوراى دوم برپا مى شود. آيا برگزارى چنين مجلسى به نام عاشوراى دوم اشكال دارد يا خير؟

ص: 117

جواب: مانعى ندارد.

سؤال 167. در مناطق ما، در فصل تابستان، مردم گاه ده روز، و گاه 5 روز مراسم عزادارى، براى سيّد الشّهدا عليه السلام برگزار مى كنند. آنها معتقدند؛ هنگامى كه حادثه كربلا رخ داد تابستان بود. بدين جهت ما هر سال علاوه بر محرّم الحرام، در اين ايّام نيز مراسم عزادارى برگزار مى كنيم. آيا مى توان اين گونه مراسم را به عنوان ورود برگزار كرد؟ يا بايد به عنوان رجا انجام شود؟

جواب: اين مراسم را مى توان به عنوان عزادارى مطلق، كه در هر زمان و هر مكان مطلوبيّت دارد انجام داد.

سؤال 168. چرا فقط امام حسين عليه السلام اربعين دارد و براى ديگر امامان عليهم السلام اربعين نمى گيرند؟ آيا به خاطر آمدن اسيران است و يا علّت ديگرى دارد؟

جواب: علّت آن نقش بسيار مهمّى بود كه شهادت امام حسين عليه السلام در بقاء اسلام داشت. به علاوه مصائب آن حضرت، قابل مقايسه با مصائب هيچ يك از معصومين عليهم السلام نيست.

ص: 118

روايات (1) ما از تلاش براى كسب روزى در روز عاشورا مذمّت شده است.

سؤال 170. با توجّه به تداخل امتحانات و ماه محرّم با يكديگر، ما بايد به امور درسى خويش اهمّيّت بدهيم يا به مراسم ماه محرّم؟

جواب: با برنامه ريزى منظّم به هر دو امر بپردازيد.

سؤال 171. خواندن درس در روزهاى تاسوعا و عاشورا چه حكمى دارد؟

جواب: خوب است؛ ولى مانع شركت در مجلس عزادارى سيّدالشّهدا عليه السلام نشود.

سؤال 172. آيا انجام تفريح هايى همچون شنا و گردش در شهر و بازديد از اماكن تاريخى، يا انجام بازى هاى كامپيوترى با اصل عزادار بودن براى امام حسين عليه السلام منافاتى دارد و بهتر است انجام نشود؟ آيا انجام آنها سبب بى اثر شدن اشك ها و عزادارى هاى ما براى امام حسين عليه السلام مى شود؟

جواب: آنچه نوشته ايد اشكالى ندارد، ولى مجالس جشن و شادى نداشته باشند.

ص: 119

ص: 120

جواب: اشكالى ندارد.

سؤال 178. آيا طلب فرزند در ماه هاى حرام چون محرّم از نظر شرع ايراد دارد؟ آيا در فرزند تأثير منفى مى گذارد؟

جواب: اشكالى ندارد.

سؤال 179. آيا لذّت جنسى بردن از همسر در شب هاى ماه محرّم يا ديگر ايّام عزادارى مكروه است؟

جواب: حرام نيست؛ ولى رعايت ادب در حدّ عرف خوب است. ملاحظه اينكه در عزاى نزديكان مثل پدر و مادر و مانند آن چه رفتارى دارند.

ص: 121

روز مى باشد. در حالى كه ميلاد حضرت زينب عليها السلام، پنجم جمادى الاولى، با شهادت حضرت فاطمه عليها السلام (سيزده جمادى الاولى) هشت روز فاصله دارد.

2. بى شك مقام و مرتبت حضرت موسى بن جعفر عليه السلام كه هفتمين امام شيعيان است، از حضرت زينب عليها السلام كه از مقام امامت برخوردار نيستند، بالاتر است. و به همين نسبت، ميلادشان نيز اهميّت بيشترى دارد.

3. با توجّه به احاديث معتبر، بر هيچ كس پوشيده نيست كه در جمع معصومين عليهم السلام، شأن و منزلت بانوى محشر، مركز اتّصال نبّوت به ولايت، امّ الائمّه، حضرت زهرا عليها السلام نيز از فرزندش امام حسين عليه السلام والاتر است؛ ولى با كمال تعجّب محافل مذهبى در سالروز ميلاد حضرت زينب عليها السلام به جشن و سرور پرداخته، لكن به زادروز آن امام همام اهتمام نورزيده، و مع الاسف بى توجّه از كنار آن مى گذرند، بلكه عموم مذهبى ها در برخورد با مجلسى تحت عنوان بزرگداشت ولادت حضرتش، به طرح اشكال مى پردازند. لطفاً در اين راستا به دو سؤال زير پاسخ فرماييد

الف) نظر حضرت عالى در مورد موضوع فوق چيست؟

ب) با عنايت به مقدّمه طولانى بالا و موارد سه گانه فوق الذّكر، آيا برپايى محفل ميلاد زادروز حضرت امام موسى بن جعفر عليه السلام، و ذكر ميلاد آن بزرگوار، و ابراز سرور

ص: 122

و شادى توسّط محبّان آن حضرت، خلاف شرع است؟

جواب: الف) با توجّه به اينكه معمول شيعه آن است كه عزادارى امام حسين عليه السلام را تا اربعين ادامه مى دهد، و در پايان ماه صفر نيز وفات هاى متعدّدى است. به خاطر اين جهات مختلف، كلّ دو ماه محرّم و صفر در عرف پيروان مكتب اهل بيت عليهم السلام به عنوان دو ماه سوگوارى معروف شده است. به همين دليل از برگزارى جشن عروسى در تمام اين دو ماه اجتناب مى كنند. از اين جهت تولّد امام كاظم عليه السلام تحت الشعاع مصائب مختلف مجموع اين دو ماه قرار گرفته است. در حالى كه مسأله تولّد حضرت زينب عليها السلام در مقايسه با شهادت زهراى مرضيّه عليها السلام اين چنين نيست. علاوه بر اين، در بعضى روايات (1) نيز آمده كه بعد از وقايع كربلا تا چهل روز آثار عزاى آن حضرت در طبيعت نيز بوده است. اين نكته نيز فراموش نشود كه طبق بعضى روايات (2) معروف، روز هفتم ماه صفر، روز شهادت امام حسن مجتبى عليه السلام است. به خصوص اينكه ولادت حضرت زينب عليها السلام قبل از شهادت زهراى مرضيّه عليها السلام است.

ب) خلاف شرع نيست؛ ولى اولى آن است كه حرمت اربعين (چهل روز شهادت)، مقدّم داشته شود.

ص: 123

ص: 124

بعضى از مدّاحان، نهم ربيع الاوّل را جشن مفصّلى مى گيرند و متأسّفانه كمتر مسائل شرعى رعايت مى شود. با توجّه به اين مقدّمه، لطفاً به سؤالات زير پاسخ دهيد:

الف) نظر شما راجع به اين جلسات چيست؟ آيا شركت كنيم؟

ب) آيا ائمّه اطهار عليهم السلام هم در اين ايّام جشن مى گرفتند و مجالس شادى داشتند؟

ج) آيا حديث «رفع القلم» نسبت به اين ايّام صحيح است و افراد آزادند هر كارى را انجام دهند؟

د) با چه بيان و دليلى مى توان اينها را قانع كرد؟

جواب: در اين جا نكاتى بايد مورد توجّه قراد گيرد:

الف) تولّى دوستان اهل بيت عصمت عليهم السلام و تبرّى از دشمنان آنها، جزء اركان مذهب ماست.

ب) نبايد كارى كرد كه شكاف در صفوف مسلمين بيفتد.

ج) نبايد به نام مقدّس اهل بيت عليهم السلام مجالس مشتمل بر گناه تشكيل داد.

د) حديث رفع قلم مخصوص به كودكان نابالغ و ديوانه ها و حالت خواب است و معاذ اللَّه كه ائمّه معصومين عليهم السلام اجازه ارتكاب گناه به افراد در اين ايّام يا غير اين ايّام را داده باشند.

سؤال 184. گاهى اوقات مراسمى كه در عيدالزّهرا عليها السلام گرفته

ص: 125

مى شود، افرادى جشن برپا مى كنند؛ اين كار چه حكمى دارد؟

جواب: لازم است از كارهايى كه باعث تفرقه صفوف، و ايجاد شكاف بين مسلمانان مى شود خوددارى شود، و همه مسلمين در برابر دشمنان اسلام متّحد شوند.

ص: 126

ص: 127

ص: 128

ص: 129

ص: 130

سال و مانند آن است.

سؤال 187. آيا درِ خانه حضرت زهرا عليها السلام را آتش زدند يا شهادت ايشان طبق گفته بعضى ها افسانه است؟

جواب: آن حضرت به مرگ طبيعى از دنيا نرفتند. اسناد اين سخن را در كتاب «آتش در خانه وحى» به نقل از كتاب هاى اهل سنّت آورده ايم.

ص: 131

و به سوى كوفه حركت كرد؟ آيا اين برداشت مى تواند صحيح باشد كه آن حضرت با اين كار مى خواست بفهماند كه حج در در سايه حكومت يزيد ارزشى ندارد، بايد طاغوت را از بين برد سپس به اداى فرايضى همچون حج و نماز و ... پرداخت؟

جواب: معروف اين است كه عوامل يزيد تصميم داشتند در مراسم حج آن حضرت را شهيد كنند و چون احترام خانه خدا از بين مى رفت امام حسين عليه السلام اين گونه عمل كردند.

سؤال 191. امام عليه السلام قبل از اينكه به حرّ برسند ظاهراً و باطناً از پيمان شكنى مردم كوفه آگاه شده بودند. چرا همان موقع برنگشتند و وقتى كه به حرّ و بعد از آن به ابن زياد رسيدند اين پيشنهاد را دادند كه اگر مردم از دعوتشان بازگشتند من هم باز مى گردم كه با ممانعت آن دو روبه رو شوند؟

جواب: تصميم جدّى امام عليه السلام مطابق آنچه در تواريخ آمده ادامه راه و مبارزه با حكومت يزيد بود. هر چند در اين راه شهيد شدند و شهادت ايشان اثر خود را گذاشت و امّا اينكه امام عليه السلام فرمود، من بازگشت به مدينه كنم، نوعى اتمام حجّت بود.

سؤال 192. چند وقت پيش در يكى از شبكه هاى تلويزيونى در مورد نماز خواندن امام حسين عليه السلام روى اسب در حال جنگ صحبت مى كردند. آيا اين مطلب از نظر تاريخى صحيح است؟

جواب: بعيد نيست نماز عصر را روى مركب خوانده باشند؛

ص: 132

و در مقام ضرورت، اين كار جايز است.

سؤال 193. در بعضى كتب و نشريات و مقالات، از تلاوت آيه نهم سوره كهف توسّط سر بريده حضرت امام حسين عليه السلام ياد شده است، آيا اين مطلب صحيح است؟

جواب: در كتاب هاى مربوط به حوادث كربلا(1) اين موضوع نقل شده است.

سؤال 194. شهادت امام حسين عليه السلام با شهادت كدام پيامبر مقايسه شده است؟

جواب: در بعضى از روايات (2)، با شهادت حضرت يحيى بن زكريا عليه السلام مقايسه شده است.

سؤال 195. مدفن سر مطهّر امام حسين عليه السلام كجاست؟

جواب: طبق نقل برخى، در سوريه است.

ص: 133

مورد غسل شب عاشورا دليل قاطع نداريم.

سؤال 197. در جريان كربلا چه كسى پيروز شد؟

جواب: به يقين پيروزى از آنِ امام حسين عليه السلام و يارانش بود؛ زيرا پيروزى به معنى رسيدن به هدف است و هدف امام حسين عليه السلام كه ظاهر ساختن چهره كريه منافقان بنى اميّه و نجات اسلام از چنگال آن تفاله هاى عصر جاهليّت بود، حاصل شد.

و مراسم باشكوه عصر ما كه وسيله بسيار مؤثرى براى دميدن روح شجاعت و ايثار در برابر ظلم و بيدادگرى در كالبد انسان هاست، گواه اين پيروزى است.

و نبايد فراموش كنيم كه عامل مهمّ پيروزى انقلاب ما و پيروزى در جنگ تحميلى، همين حماسه عاشورا بود، كه در راهپيمايى ها و سنگرهاى مجاهدان زمزمه مى شد.

سؤال 198. آيا در روز عاشورا كسانى بوده اند كه وقايع را در همان روز از نزديك بنويسند؟ اگر بوده اند چند نفر و ازطرف امام حسين عليه السلام، يا ازطرف دشمنان بودند؟

جواب: آرى! واقعه نگارانى بوده اند. (در لشكر دشمن) كه وقايع را يادداشت مى كردند.

ص: 134

نداشتن فطرس مَلك، كه بال شكسته خود را به گهواره امام حسين عليه السلام ماليده، جريان دارد. آيا اين داستان واقعا سند روايى يا حديثى محكمى دارد بتوان آن را در هيئت ها به شكل مرثيه بخوانيم؟

جواب: شما مى توانيد به اين صورت كه در بعضى از كتب معروف چنين داستانى آمده، آن را در مجالس حسينى نقل كنيد.

سؤال 200. آيا قضيّه شكستن سر حضرت زينب عليها السلام بر اثر اصابت به چوب محمل، حقيقت دارد؟ و آيا ايشان سرشان را به محمل زدند يا سرشان به محمل خورد؟

جواب: اصلًا محملى وجود نداشت؛ زيرا اوّلًا: در روايات آمده كه اسيران را بر شترهاى بدون جهاز سوار كردند تا ناراحتى ببيند. و ثانياً: محمل يك وسيله محترمانه است و هيچ كس آن را براى اسير خود انتخاب نمى كند.

ص: 135

جواب: انسان تشنه ممكن است بى اختيار دست به زير آب كند؛ ولى بعداً كه يادش بيايد آب را نمى نوشد.

سؤال 202. با توجّه به اينكه عبّاسيان از دشمنان اهل بيت عليهم السلام مى باشند و حضرت ابوالفضل عليه السلام با نوه حضرت عبّاس عموى پيامبر صلى الله عليه و آله، ازدواج نمود، آيا فرزندان حضرت ابوالفضل عليه السلام نيز بعدها از مخالفين شدند؟ چگونه حتّى بعضى از فرزندان ائمّه عليهم السلام نيز ناخلف بودند؟ مگر از فرزندان معصومين نبودند؟

جواب: در مورد فرزندان حضرت عبّاس عليه السلام و همكارى آنها با بنى عبّاس، دليلى در دست نيست و در ميان فرزندان ائمّه عليهم السلام و حتّى پيغبران، مانند: نوح، گاه فرزند ناخلفى وجود داشته است.

ص: 136

جواب: اين روايت معروف است كه حضرت چنين فرزندى داشته اند و در كتاب قصّه كربلا شرح آن آمده است.

ص: 137

ص: 138

ص: 139

ص: 140

مجالس حفظ كنند.

4. از چراغ سبز نشان دادن نسبت به گناه، به خاطر عزادارى در مجالس وعظ و مدّاحى اجتناب شود و توصيه به تقوى گردد.

5. هر چند دين از سياست جدا نيست، ولى غلطيدن مدّاحان در مسايل جناحى صلاح نيست.

6. برخى قصد دارند خرافات را با واقعه عاشورا مخلوط كنند و دشمن نيز از اين مسأله سوء استفاده مى كند و به دين ضربه مى زند. مراقبت نمايند!

7. مراقب باشيد كارهايى كه بدعت آميز است وارد مقوله عزادارى نشود.

8. آهنگ مدّاحان محترم نبايد شباهت با آهنگ هاى مجالس لهو و فساد داشته باشد و از سبك هاى نامتناسب و مبتذل در مدّاحى ها بهراسيد و دورى كنيد.

9. اجازه ندهيد آلات موسيقى، آگاهانه يا ناآگاهانه در مجالس عزادارى استفاده شود.

10. از روضه و مصيبت هاى سخت، حتّى الامكان پرهيز شود.

11. از طرح كردن مسائلى كه بوى غلوّ درباره ائمّه دين عليه السلام و ساير بزرگان مى دهد، اجتناب گردد.

12. از مسايلى كه بوى كفر مى دهد اجتناب شود و حريم خدا، پيامبر و ائمّه اطهار عليهم السلام را حفظ كنيد.

ص: 141

13. تقويت نظام، رهبرى و مراجع بايد مدّ نظر قرار گيرد و عشق به امام زمان (عج) در همه مجالس به عنوان اساسى ترين مطلب، زنده نگه داشته شود.

14. اجازه ندهيد در مجالس عزادارى عدّه اى برهنه شوند؛ زيرا اينگونه عزادارى ها در سيره ائمّه عليهم السلام روايت نشده است و بهانه دست دشمن ندهيد.

15. عزادارى به صورتى نباشد كه آسيب جدّى به بدن برسد؛ زيرا شرعاً درست نيست.

16. اجازه ندهيد برخى تعبيرات موهن در عزادارى به كار برده شود.

17. وعّاظ و مدّاحان محترم بايد وقت نماز را رعايت نموده و در وقت نماز برنامه اى جز نماز نداشته باشند.

18. مجالس طورى نباشد كه موجب خستگى و دل زدگى مردم به ويژه جوانان گردد.

19. مدّاحان بايد مناعت طبع را رعايت كنند و مواظب باشند با رفتار و گفتار خود به دين ضربه نزنند.

20. اگر براى جايى دعوت شديد هيچ گاه خلف وعده نكنيد.

21. حريم يكديگر را در مجالس حفظ كنيد.

22. در عزادارى زياده روى نكنيد.

23. سعى كنيد خودستايى در برنامه هاى خود نداشته باشيد.

ص: 142

اگر تواضع كنيد بزرگ مى شويد.

24. عمل شما بايد طورى باشد كه متناسب با موقعيّت شما باشد. و بدانيد قدم، جاى پاى شاعرانى چون فرزدق مى گذاريد و متخلّق به اخلاق حضرت امام حسين عليه السلام و يارانش باشيد تا سخنان شما بر دل نشيند و به مصداق «كونوا دعاة للناس بغير السنتكم»(1) همه شنوندگان از آنها الگو گيرند.

به يقين اين مراسم عظيم باشرايط فوق خارى در چشم دشمنان و سبب تقويت اسلام و مسلمين است.

موفّقيّت همه عزيزان را در سايه الطاف الهى و عنايات خاصّه سالار شهيدان كربلا عليه السلام مسألت داريم.

ص: 143

ص: 144

اين مراسم در طول تاريخ، حافظ مذهب ما بوده است.

پيروزى انقلاب اسلامى و جنگ تحميلى و پيروزى حزب اللَّه جنوب لبنان و موفقيت بزرگ شيعيان عراق در سايه آن صورت گرفت و اگر اين عاشوراها و عزادارى ها نبود امروز ايران، عراق و لبنان رنگ ديگرى داشت.

جاذبه اين مراسم به قدرى است كه امسال بزرگ ترين رقم زائران حسينى در اربعين (ده ميليون نفر زائر) در تاريخ كربلا ثبت شد، آن هم در ميان آن همه خطرات.

اينجانب هنگامى كه صحنه تكان دهنده حركت زوّار را ديدم كه با پاى برهنه و همراه كودكان خردسال و شيرخوار به سوى آن مقصد عاشقان در حركتند، آرزو كردم كه اى كاش من هم در ميان آنها بودم.

به همين دليل دشمنان مى كوشند آن را تضعيف يا كم رنگ كنند يا با خرافات بياميزند و از عظمت آن بكاهند، كه در اين راستا لازم مى دانم همه عزيزان را به نكات زير توجّه دهم:

1. ما در زمانى زندگى مى كنيم كه بيش از هر زمان نياز به وحدت و آرامش داريم. كشورهاى اروپايى دست به دست هم داده اند كه به ساحت قدس پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله اهانت كنند. اسرائيل پيوسته مسلمانان فلسطين را به خاك و خون مى كشد و با كمك امريكا، براى نابودى حزب اللَّه در لبنان نقشه طرح مى كند.

ص: 145

در عراق، همه روزه برادران و خواهران ما به وسيله وهّابيان متعصّب شهيد مى شوند و ابرقدرت ها براى كشور ما، تنها حكومت اسلامى شيعه در جهان، شب و روز توطئه مى كنند.

كدام عقل اجازه مى دهد كه در چنين شرايطى به شايعات دامن بزنيم و اختلاف تازه اى بيفكنيم و آب به آسياب دشمن بريزيم و از مقابله با آن خطرات عظيم دور بمانيم.

2. البتّه بايد مراسم عزادارى به كورى چشم دشمنان، با شور و شكوه هرچه تمام تر و در اوج عظمت و هر سال بهتر از سابق برگزار شود و هر كارى كه عظمت اين مراسم را مخدوش كند محكوم گردد. محال است كسى شيعه باشد و خواهان عظمت اين مراسم نباشد.

اما نحوه عزادارى ها، بايد به همان صورت سنّتى و بر طبق دستورات ائمّه هدى عليهم السلام با راهنمايى علماى محترم بلاد صورت گيرد و پرچم هاى حسينى همه جا در اهتزاز باشد. دسته جات سينه زنى و زنجيرزنى با نظم و شكوه، در هر كوى و برزن به راه افتد؛ ولى مراقب باشند افراد ناآگاه تعبيرات كفرآميز و آميخته با غلوّ بر زبان جارى نكنند و عزاداران آسيب جدّى به بدن خود نرسانند و كارى كه در نظر عموم مردم موجب وهن مذهب است انجام ندهند تا بهانه به دست دشمن نيفتد و بدخواهان مأيوس گردند.

ص: 146

3. سزاوار است خطباى محترم در خطابه هاى خود و مدّاحان عزيز در اشعار حماسى و شورانگيز خويش در وحدت صفوف بكوشند، و اهداف سيّد مظلومان و سالار شهيدان را كه همان دادن آگاهى به مردم و نشر احكام قرآن، كسب عزّت، شرف، آزادى، امر به معروف و مبارزه با ظلم و فساد است روشن سازند. و چه خوب است اين اهداف با شواهد تاريخى در كتب درسى مدارس و دانشگاه ها ثبت گردد و جوانان عزيز، مصداق زنده «عارفاً بحقّه» گردند.

4. اينجانب به سهم خود از تمام كسانى كه در اين دو ماه عزيز دسته جات و مجالس حسينى را از طرق مختلف گرم نگاه داشتند و در اين راه زحمت ها كشيدند تشكّر مى كنم و سربلندى ملّت عزيزمان را در سايه لطف خداوند و زير لواى پرافتخار سالار شهيدان و تحت توجّهات و عنايات حضرت ولى عصر ارواحنا فداه از خداوند متعال خواهانم و از همه مى خواهم كارى نشود كه عظمت مراسم عزادارى بسيار با شكوه امسال، با دامن زدن به اختلافات، تلخ گردد و دشمنان ما شاد شوند.

والسلام عليكم ورحمةاللَّه وبركاته

ناصر مكارم شيرازى

11/ 12/ 1386

ص: 147

ص: 148

ص: 149

كربلا رزمگه شيران است!

كربلا قبله ارباب دل است آتش عشق در آن مشتعل است

كربلا مركز فيض ازلى است حافظ سرّ حقِ لم يزلى است

كربلا مهد رشادت باشدصحنه عشق و شهادت باشد

كربلا كعبه اصحاب حق است شام تاريك ستم را شفق است

كربلا رزمگه شيران است پايگاه شرف و ايمان است!

كربلا مدرسه عشق و وفاست كربلا جايگه صدق و صفاست

كربلا نور سماوات برين روشنى بخش زمان است و زمين

ص: 150

كربلا! دست من و دامن توآفرين بر حرم و ساكن تو

قلب از دورى تو سوزان است ديده گريان و جگر بريان است

پاى تا سر به تو من مشتاقم در فراق حرمت بى طاقم

مرغ دل شوق صفايت داردقلب آهنگ لقايت دارد

آه و افسوس كه اين دژخيمان راه بستند بر اهل ايمان!

ص: 151

دل هاى عاشقان، همه در كربلاى تو

شورى فكنده در همه عالم نواى تودنيا اسير غم شد و غرق عزاى تو

چشمان دوستان همه ناظر به سوى توست دلهاى عاشقان همه در كربلاى تو

در هر سراى شراره سوداى عشق تو است بر هر لبى كنون سخن از نينواى تو

ذرات كائنات ثناخوان لطف توست در عمق دهر ولوله اى از ولاى تو

آغوش باز كرده شهادت به محضرت آماده گشته باديه پر بلاى تو

شرمنده گشته است شجاعت ز رزم توسرو روان خجل بر قدّ رساى تو

اين فخر بس تو را به شهيدان راه حق خواهان شود به حشر خدا خونبهاى تو

ص: 152

در گاهواره رسم شفاعت رقم زدى فطرس» رهين منّت و جُود و سخاى تو

دادى تو آب دشمن غدّار خويش راقربان عفو و بخشش و مهر و وفاى تو

دارم من اين اميد به درگاه ذوالجلال گردد تمام هستى «ناصر» فداى تو